THIỀN SƯ VÀ GÃ LÁI ĐÒ
Thăng Điền
Vào triều Minh, tại Bồ Điền tỉnh Phúc
Kiến có vị đại quan tên là Hoàng Trọng Chiêu. Năm đó ông được vua bổ nhiệm làm
chủ khảo. Bấy giờ, 6 bộ trong triều thì Bồ Điền chiếm hết 5. Một số các danh
thân trong làng nhận định đây là một cơ hội tốt cho việc thi cử của Bồ Điền,
bèn kêu gọi bọn con em lên kinh ứng thí. Thôi thì gà phụng lộn bầy, người thực
học cũng có, người thừa cơ hội tung tiền mua danh cũng có. Những hạng người
này đến kinh đô là nhắm cửa phủ Hoàng Trọng Chiêu bái phỏng. Để tránh tị hiềm,
hễ những người đồng hương, Hoàng đại nhân tuyệt đối không tiếp. Nhưng rồi họ
cũng có cách là tìm một vị quan lớn làm môi giới. Sau cùng, không tránh mãi
được, Hoàng đại nhân đành cho họ gặp mặt, nhưng chỉ cho phép họ cử người đại
diện đến gặp thôi. Hoàng đại nhân vốn đã biết ý đồ của họ nên khi gặp mặt cũng
không vồn vã, chỉ hỏi một câu: “Năm nay trong nhà có khá không?”
Thì ra Hoàng đại nhân quá biết về văn
tài của bọn họ, có ý muốn nhắc nhở nhưng không tiện nói trắng ra, chỉ nói câu
đó để xem bọn họ hiểu như thế nào. Người đi gặp Hoàng đại nhân đoán không ra,
để lại hết những quà biếu rồi đem lời của Hoàng đại nhân đoán chừng chừng là:
Năm nay Bồ Điền đại mạch tiểu mạch thu hoạch được mùa, không biết việc này có
liên quan đến việc thi cử không? Quả nhiên, bọn họ đoán cũng trúng một phần.
Nhờ câu nói đó mà số người thực học nhiều hơn số người kém chữ nghĩa. Trong số
50 học trò Bồ Điền đi thi thì 49 người đỗ Tiến sĩ, chỉ rớt có một người. Ấy là
do Hoàng đại nhân không dám lấy đậu hết, sợ mắc phải tội tác tệ.
“Đi thi 50 đỗ 49”. Bồ Điền nhân đó mà
danh tiếng nổi như cồn. Mấy vị danh thân muốn khoe khoang mình trị huyện có
phương pháp, bèn trên con đường ở sau huyện nha làm một đại phường bằng gỗ,
trên đó treo một tấm biển khắc 4 chữ tổ bố: “VĂN HIẾN DANH BANG”. Biển treo
lên rồi tin tức truyền nhanh như gió khắp cả 81 xã trong huyện. Có người biết
rõ nội tình cũng có ý ngầm không phục. Có một hiền sĩ Thiền lâm cũng vì việc
này mà nảy sanh ra câu chuyện văn chương kỳ thú. Thì ra, gần vùng đó có một
ngôi chùa, trong chùa có một vị Cao tăng. Vị này chẳng những võ nghệ siêu quần
mà cầm kỳ thi họa thứ nào cũng đạt đến mức tinh vi. Nghe tin mấy vị văn thân
trong thành treo tấm biển ấy, vị sư cũng muốn đến xem cho biết. Chuyến đi đã
gây kinh động biết bao người.
Hôm đó vị sư lên thành phố đi tản bộ
loanh quanh, sau cùng đến trước nhà phường gỗ, ngước mắt nhìn lên tấm biển.
Bốn đại tự “Văn Hiến Danh Bang” nét chữ bay bướm và sắc sảo phi thường. Trong
lòng vị sư có chủ ý: Mượn cơ hội này gặp mặt các chân tài tử Bồ Điền một phen.
Ông từ từ cởi chiếc áo tràng của mình ra rồi khẽ vung tay. Vù một cái, chiếc
áo bay lên giá phường gỗ, vừa vặn phủ lên tấm biển nhè nhẹ lôi tuột xuống đất.
Tấm biển bị gỡ xuống là chuyện không thể
được rồi, nhất thời không ít người đổ xô trước phường gỗ. Họ thấy một vị Hòa
thượng từ từ đỡ tấm biển lên kẹp vào nách rồi khệnh khạng bước về phía cổ lâu.
Đoàn người hiếu kỳ đến mỗi lúc một đông, đa số không muốn vây vào chuyện không
đâu nên chỉ lấy mắt ngó thôi. Một số tay chân của các vị văn thân có tăm tiếng
muốn ra tay ngăn cản, nhưng ngán thân thủ bất phàm của Hòa thượng, nên đành
xuôi tay đứng nhìn. Hòa thượng lên đến cổ lầu đặt tấm biển lên bệ lan can,
khom mình chắp tay nói với mọi người:
- Bần đạo có điều mạo muội, dám xin quý vị
lượng thứ chọ Chỉ vì tấm biển này treo không được ổn, nên đành phải lấy xuống
vậy.
Bấy giờ, mấy vị danh thân đã biết được sự việc
cũng có mặt, hỏi Hòa thượng:
- Xin Hòa thượng cho biết thế nào là không ổn
chứ?
- Tấm biển này đâu phải là ngự phong, dù cho
ngự phong đi nữa cũng khó làm cho người ta khâm phục. Bần đạo đây có một câu
đối, nếu quý vị đối được thì bần đạo sẽ lấy vải đỏ bao lại, trên đó gắn hoa
rực rỡ rồi đích thân gắn lại chỗ cũ. Kèm theo đó, xin sắm một tiệc rượu, mời
gánh hát về hát một ngày để tạ tội với quý vị. Còn như quý vị đối không được
thì xin thứ lỗi cho bần tăng vô lễ. Sau ba ngày bần tăng sẽ mang đi vậy.
Mấy vị danh thân nghĩ thầm: “Cái ông Hòa thượng
này được bao nhiêu tài cán mà khoe mẻ, muốn so tài học vấn với chúng ta? Thì,
đây cũng là dịp chúng ta hiển lộ chân tướng cho thiên hạ biết”. Do đó, bọn họ
thương lượng xong, quyết định đồng ý cuộc so tài này. Hòa thượng bảo người mua
mấy tờ giấy lớn nối lại thành một bức dài rồi mới hươi đại bút viết một loáng
thành một câu đối: “Nhật tiến trùng thiên, đông lôi tây điện nam bắc vũ”. Viết
xong đem treo lên, bức giấy rủ từ trên xuống dưới thành một dải dài, đứng xa
mấy trăm bước cũng có thể nhìn thấy. Mấy vị danh thân bình thường tự ỷ mình
văn chương đầy bụng, bấy giờ nhìn thấy câu đối của Hòa thượng, ai nấy đực mặt
ra lấy mắt nhìn nhau, kêu khổ thầm: “Không ngờ Hòa thượng lại có nghề tay
trái”. Câu đối này xem ra thật lém! “Nhật” đối với “nguyệt”, “tiến” đối với
“thoái” đều dễ tính. Còn đoạn “đông lôi tây điện nam bắc vũ” mới là khó nuốt.
Thông thường, đông đối với tây, nam đối với bắc, lôi điện có thể đối phong vũ.
Khó nỗi là mấy chữ đó bị Hòa thượng xài hết thì câu sau lấy gì đối lại đây?
Thực ra, những vị danh thân này học vấn theo lối chánh quy không nhiều, học
phần lớn những thứ vặt vãnh. Họ biết rằng mình đối không được, không lẽ thú
thiệt cái dốt trước mọi người, bèn viện cớ mắc công kia việc nọ rồi từ từ rút
lui về nhà.
Cứ thế ba ngày qua đi, trước cỗ lầu sĩ
tử chen nhau đứng như rừng, có người phí cả tâm tư cũng không đối được. Vế
liễn treo trước cỗ lầu đã ba ngày, tấm biển trên cổ lầu vẫn nằm nguyên chỗ cũ.
Tới ngày thứ ba, mặt trời sắp khuất núi mà vẫn chưa có ai đối được. Điều này
càng làm lo lắng thêm cho các vị danh thân. Bọn họ chỉ nghĩ đến thể diện của
chính mình nên không ai muốn lại đến trước cỗ lầu để bêu xấu. Có người muốn
bặm gan bước ra, nhưng lại sợ thua Hòa thượng thì thêm xấu hổ với mọi người.
Vì thế, họ dù có cho bọn tâm phúc đi dò la tin tức, nhưng tuyệt nhiên không ai
chịu xuất đầu lộ diện cả.
Về phần Hòa thượng, thấy liên tiếp ba
ngày không có người nào đối được, trong lòng cảm thấy rất là kỳ lạ. Tuy nhiên
cũng nói:
- Mấy vị danh thân kia treo tấm biển này là cử
chỉ mạo tên khi đời, nhưng mà chả lẽ bực chân tài tử của xứ này đều đi đâu cả?
Sao không ai chịu xuất đầu lộ diện? Thôi được, khi mặt trời khuất núi, tôi
đành phải vác tấm biển về vậy!
Đêm ấy, trăng sáng như ban ngày, vị Hòa
thượng kẹp tấm biển dưới nách, vội vàng trở về chùa. Trước mặt ông, một dải
nước khe trắng xóa cản lối. Đây là Mộc Tòng Khê, muốn qua phải nhờ đò. Hòa
thượng bước lên đò, dưới nách kè kè tấm biển. Người chèo đò thấy bộ dạng ông
đã biết rõ 8 - 9 phần. Mấy hôm nay, khách qua đò đều bàn luận đến chuyện Hòa
thượng gỡ biển ở trong thành, người chèo đò cũng có ý muốn vào thành để xem
thử, ngặt nỗi không thể rời thuyền được. Anh ta muốn hỏi thăm mọi người, nhưng
lại sợ bị chê cười. Bởi lẽ anh ta xuất thân từ cảnh bần hàn, từ nhỏ tới lớn
chỉ nhờ con thuyền này mà sống qua ngày, chẳng được đi học, những điều hiểu
biết chẳng qua chỉ là nhờ sự dạy bảo của khách qua đò. Biết được mấy chữ làm
sao dám mơ tưởng đến việc ứng đối chứ? Nay đây, anh ta thấy vị Cao tăng đã đến
trước mặt mình rồi, định bụng không nên bỏ qua cơ hội ngàn năm xin cầu giáo
này. Bấy giờ anh ta mới khom lưng cung kính xin Hòa thượng nói cho biết nội
dung câu đối. Vị Hòa thượng thấy anh chèo đò này quá lễ phép trân trọng, lời
nói khác thường, trong lòng thấy vui vui, bèn đem câu liễn ngâm qua một lượt.
Anh chèo đò vẫn lay động mái chèo, con thuyền từ từ lướt lên phía trước. Trên
mặt khe, gió thổi sóng nhấp nhô, bóng trăng xao xuyến, sóng vỗ mạn thuyền kêu
lách tách. Trước tình cảnh này, anh chèo đò tâm cơ máy động, à lên một tiếng,
rồi buộc miệng ngâm rằng: “Nguyệt lâm thủy diện, tiền ba hậu lãng, tả hữu
phong”.
- “Hay, hay !”
Hòa thượng nghe anh ta đối hay quá, khen lia
lịa. Không ngờ ở một cái xó xỉnh này ông lại gặp được một vị chân tài tử! Ông
vội vàng thi lễ chúc mừng anh chèo đò, rồi dục anh chèo đò mau mau quay thuyền
lại, hai người ngay đêm đó cùng tiến vào thành. Hòa thượng có ý muốn cho mọi
người xem đây mới thực là chân tài tử! Tấm biển “Văn Hiến Danh Bang” bấy giờ
thay vì treo ở trên phường gỗ nơi đường cái sau huyện nha, lại được đem treo ở
bến đò vào làng.
(Trích từ TRUNG QUỐC PHẬT
THOẠI)
|