|
THỜ PHẬT
Thích Minh Đạt
"Ai tin ta mà không hiểu ta là hủy báng
ta"
(Kinh
A-hàm)
Lúc đức Phật còn tại thế cũng như sau khi Ngài tịch diệt, việc thờ Phật, tôn
kính Phật được thể hiện qua việc nghiêm trì giới luật, việc nỗ lực thực hành
những di huấn của Ngài. Đây là điều then chốt trong việc thờ Phật.
Thờ hình tượng Phật
Để thể hiện lòng tôn kính với vị Đạo sư, phật tử có thể vẽ họa hình tượng đức
Phật để tôn thờ tùy ý. Trong truyện ký có thuật câu chuyện: Thời đức Phật còn
tại thế, một hôm Ngài dùng thần thông lên cõi trời thuyết pháp cho thân mẫu
và chư thiên liên tiếp trong ba tháng. Vua Vu Điền, một trong những vị vua
thâm tín Phật pháp và thích được hầu cận đức Phật, thấy Phật đi lâu quá không
về đem lòng nhớ thương bèn mời một họa sĩ danh tiếng rồi diễn tả lại tất cả
hình vóc, tướng mạo của đức Phật để vị họa sĩ vẽ lại chân dung Ngài. Chân
dung của đức Phật được vẽ rất sống động. Có những lúc vua Vu Điền đối diện
trước chân dung Phật, ông có cảm giác như Phật đang hiện hữu thuyết pháp như
mọi ngày.
Sau ba tháng đức Phật trở về, vua Vu Điền mang chân dung của đức Phật đến và
thuật lại câu chuyện, đức Phật mỉm cười và làm thinh. Làm thinh là một trong
những cách mà đức Phật thường dùng để chấp nhận việc làm của đệ tử. Việc tôn
kính hình tượng của đức Phật bắt đầu từ đó. Hình thức tôn kính này được đại
chúng hóa trong môn đồ của đức Phật kể từ sau ngài tịch diệt dẫn đến ngày
nay.
Tại sao thờ Phật?
Như câu chuyện trên cho thấy, thờ Phật ban đầu chỉ là biểu lộ sự nhớ thương của
môn đệ đối với đức Phật trong lúc vắng Ngài, dần dần dẫn đến sự tôn kính và
tri ân.
Trong gia đình, con cháu chưng thờ di ảnh của ông bà, cha mẹ thường biểu lộ
tình thương qua lòng hiếu thảo hơn là sự tri ân và tôn kính. Dân tộc thờ các
vị anh hùng, biểu lộ sự tri ân và ngưỡng mộ hơn là thương nhớ và tôn kính.
Tín đồ của một tôn giáo đối với vị giáo chủ của mình thường biểu lộ trọn vẹn
sự tôn kính tuyệt đối hơn những lảnh vực trên. Là Phật tử, hiểu đức Phật và học
đòi theo lời dạy của Ngài, thờ Phật ít ra cũng đủ ba phương diện: tri ân, ngưỡng
mộ và tôn kính.
Tri ân
Phật tử tri ân đức Phật ngoài việc tô tượng, đúc chuông, cất chùa còn phải
gia công học đòi lời dạy của Ngài. Tập sống theo những hạnh mà Ngài dạy để
phát triển năng lực tinh thần.
Tri ân đức Phật không phải vì chúng ta là tín đồ, mà vì một người đã có một
ân đức sâu dày với toàn thể nhân loại. Chúng ta thờ Phật là để luôn có một tấm
gương sáng trọn lành trước mặt để kiểm điểm từng tư tưởng, từng lời nói, từng
hành động của chúng ta để tiến dần đến chân thiện mỹ như ngài vậy. Hình ảnh đức
Phật trước mặt là một ngọn đèn trí tuệ đang đốt, chúng ta sẽ nương theo ánh
sáng đó để soi rọi lại lòng mình và từ đó thắp sáng lại ngọn đèn của chính
ta. Hình ảnh một đức Phật trước mặt sẽ tỏa ngát hương từ bi để nhắc nhở chúng
ta phát triển hạnh từ bi sẵn có để vơi bớt khổ đau cho chính ta và tha nhân.
Đừng bao giờ thờ hình ảnh đức Phật trước mặt với sự cầu cạnh Ngài ban phúc trừ
họa hay để nương vào uy lực của Ngài làm những chuyện bất lương. Nếu thờ Phật
với những mục đích như trên, thì không những chúng ta hủy báng đức Phật, mà
còn tự tạo ra những tư tưởng không tốt cho chính chúng ta và tha nhân nữa.
Ngưỡng mộ
Phật tử ngưỡng mộ đức Phật không phải dùng mọi danh từ tốt đẹp để khen tặng
Ngài; cũng không phải vẽ ra một đức Phật đầy phép lạ, đủ quyền thi ân bố đức.
Mặc dù đức Phật có rất nhiều thần thông, nhưng chưa bao giờ Ngài dùng thần
thông để mê hoặc nhân gian, hoặc để khuyến dụ người khác theo Ngài. Câu chuyện
một thiếu phụ có một đứa con yêu quí duy nhất bị chết, đến xin đức Phật dùng
thần thông cứu độ để đứa bé sống thêm theo mong cầu của người mẹ; thay
vì đức Phật dùng thần thông để làm cho đứa bé sống lại, Ngài đã khéo léo giảng
giải định luật vô thường để người mẹ không kéo dài thêm sự khổ đau và ý thức
sâu sắc về cuộc sống của con người. Vậy Phật tử ngưỡng mộ đức Phật nên chú trọng
vào ba đức tánh đặc biệt: Từ bi vô ngần, Trí tuệ vô biên, và Hùng lực phi thường.
Ba đặc tánh này giúp chúng ta xây dựng hạnh phúc gia đình, hoán cải hoàn cảnh
xã hội. Nói khác đi Bi, Trí và Dũng là ba tính cách đặc thù có hiệu năng giúp
cho những ai hướng về chân thiện mỹ. Đức Phật là người duy nhất từ trước đến
nay đã hoàn thành ba mục tiêu trên. Ngưỡng mộ đức Phật trong tinh thần đó tức
là chúng ta đã tập bước những bước vững chãi trên con đường mà Ngài đã
đi.
Tôn kính
Tôn kính đức Phật không phải chúng ta linh thiêng hóa đức Phật ra hoặc đặt đức
Phật ra ngoài cuộc sống của chúng ta. Tôn kính đức Phật là đặt một niềm tin
tưởng tuyệt đối rằng Ngài là một bực hoàn toàn giác ngộ. Ngài là một bực thầy
sáng suốt đưa đường dẫn lối và đầy đủ đức hạnh để ta học đòi hầu thăng
tiến cuộc sống tâm linh của chúng ta. Trong kinh có ghi lại 10 danh hiệu khác
nhau để tán thán và tôn kính một bực giác ngộ như đức Phật: Phật là đấng
hoàn toàn tự tại với các pháp, Phật là đấng đáng được nhân gian và chư
thiên cúng dường, Phật là đấng biết hết mọi tâm tánh của chúng sanh, Phật là
bực đầy đủ cả phúc đức và trí tuệ, Phật là đấng đã điều phục mọi phiền não,
Phật là một đấng toàn thiện, Phật là đấng đã giải thoát được chuỗi dây
triền phược trong thế gian, Phật là đấng cao tột, Phật là bậc thầy của nhân
gian và chư Thiên, Phật là đấng thế gian hoàn toàn tôn kính. (Như lai, ưng
cúng, Chánh biến tri, Minh hạnh túc, Thiện thệ, Thế gian giải, Vô thượng sĩ,
Điều ngự trượng phu, Thiên nhơn sư, Phật Thế tôn). Là những người đang theo
gót chân Ngài, chúng ta nên tôn kính đức Phật trong chân tinh thần
đó.
Thờ Phật trong ba ý hướng trên, chúng ta sẽ thấy đức Phật gần gũi và hiện thực
trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Bằng không, đức Phật chỉ là bóng mờ
và giáo lý của ngài chỉ còn là một học thuyết suông.
Thờ Đức Phật nào?
Đã là Phật thì không có vị nào cao vị nào thấp. Mức độ giác ngộ và giải thoát
ngang nhau; nghĩa là đức Phật nào cũng trọn lành, cũng là một tấm gương sáng
cả. Do đó, chúng ta có thể thờ bất cứ một vị Phật nào mà chúng ta cảm thấy
thích. Mục đích của sự thờ Phật, như vừa nói, không phải để cầu cạnh mà là để
noi gương lành. Tuy nhiên, chúng ta cũng nên tùy theo thời kỳ hóa độ của một
vị Phật để thờ. Chúng ta đang ở vào thời kỳ hóa độ của đức Phật Thích Ca, thì
hình ảnh và giáo lý gần gũi với chúng ta nhất là đức Phật Thích Ca. Vì vậy
chúng ta thấy hình ảnh của đức Phật Thích Ca được thờ phổ thông trong tất
cả các chùa Bắc Tông lẫn Nam Tông.
Thờ Phật ở đâu?
Hình thức:
Tại bất cứ một tư gia nào cũng có thể thờ Phật được cả. Trong nhà nơi nào mà
chúng ta thấy trang nghiêm là nơi ấy có thể đặt một bàn thờ Phật. Việc trang
nghiêm của một bàn thờ Phật cũng rất cần thiết. Việc trang nghiêm này không
phải để trang nghiêm cho hình ảnh của đức Phật, mà chính là tạo một khung cảnh
trang nghiêm cho chính chúng ta. Khi đối diện trước một khung cảnh trang
nghiêm, tâm chúng ta đễ gom về một mối. Tâm dễ gom về một mối thì trí tuệ dễ
phát sanh. Đây là lý do duy nhất chúng ta cần có một bàn thờ Phật trang
nghiêm trong nhà. Nói khác đi, hình thức là phương tiện ban đầu để đạt đến phần
nội dung cần thiết.
Nội dung:
Một người có một trình độ tu tập vững chãi, nghĩa là đã vượt qua mọi hình thức
rườm rà, thì việc thờ tự đối với họ không còn cần thiết nữa. Họ không cần
nương vào những đối tượng bên ngoài để nhắc nhở họ nữa, mà lúc nào hình ảnh đức
Phật cũng hiện rõ trong tâm họ và đặc biệt là cuộc sống của họ hoàn toàn phù
hợp với lời dạy của đức Phật. Những mẫu người này là họ thờ Phật ngay trong
lòng họ. Trong cuộc sống hàng ngày của họ là một bàn thờ Phật trang nghiêm.
Điều này không phải là lý luận suông mà mỗi người học hỏi và tu tập theo
giáo lý của đức Phật phải tự kiểm điểm lấy. Dĩ nhiên là một điều khó.
Chưng hình tượng Phật
Trên đây là việc thờ Phật qua hai phương diện hình thức và nội dung. Cũng có
lắm người không thích thờ tự mà chỉ thích có một bức hình Phật đoan nghiêm với
vẻ mặt đầy tự tại và hoan hỷ để chưng trong nhà. Điều này không có gì
trái với đạo và bất kính đối với đức Phật cả. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần
lưu ý là việc treo chưng hình Phật không phải chỉ để làm tăng thêm phần thẩm
mỹ trong phòng khách hay trong phòng đọc sách; mà việc treo hình Phật
cũng phải hàm một ý nghĩa như việc thờ ở trên, nghĩa là để nhắc nhở
chúng ta hướng thiện. Chẳng hạn như một bức hình Phật được treo ở
phòng khách là để nhắc nhở chúng ta mỗi khi ngồi bàn luận những công việc
gì nên nhắm đến việc lợi mình lợi người, hay ít nhất lợi mình nhưng đừng tổn
hại đến ai. Nhắc nhở chúng ta khi có chuyện gì vui cũng không nên vui một
cách thái quá; nhắc nhở chúng ta khi gặp chuyện buồn cũng không bi thảm lắm;
hoặc giả khi bàn cải một vấn đề gì chưa vở lẽ đã đưa đến sự bất hòa, cũng
không nên dùng những lời lẽ quá nặng nề để sát phạt lẫn nhau. Treo một bức
hình ở trong phòng học hay phòng đọc sách là để nhắc nhở chúng ta một trong
những hạnh đặc biệt của đức Phật là tinh tấn. Tinh tấn là một sự nổ lực liên
tục cho đến khi công việc được viên mãn. Tóm lại, dù thờ Phật hay chưng
hình thì hình ảnh đức Phật vẫn là tấm gương sáng để chúng ta soi rọi lại tâm
tánh của chúng ta trong từng giây phút một.
Kết quả của sự thờ Phật
Nếu thờ Phật với tất cả thành tâm thiện ý như vừa nêu trên, thì chúng ta sẽ gặt
hái được những lợi lạc cả hiện tại lẫn vị lai. Trong hiện tại, mỗi chúng ta
và cả gia quyến chúng ta, dưới hình ảnh hiền hòa từ bi nhưng chứa đầy nghị lực
của đức Phật, chúng ta sẽ có một bầu không khí đầm ấm, bao dung nhờ ảnh hưởng
đạo vị qua chân dung của Ngài. Từ không khí gia đình này sẽ lan rộng ra đến
xóm giềng; từ những cá nhân trong gia đình này sẽ ảnh hưởng đến những
công dân ngoài quốc gia xã hội.... Kết quả này thu hoạch được nhiều hay ít, mức
độ thăng tiến tinh thần cao hay thấp, hoàn toàn tùy thuộc vào tỷ lệ thực hành
của từng cá nhân qua nhân cách của đức Phật, chứ không phải đức Phật ban bố
những kết quả ấy cho chúng ta. Mọi kết quả tốt được khai quật từ kho tàng vô
tận của chính chúng ta. Đức Phật chỉ là người chỉ điểm. Phật tử nếu có phương
tiện nên có một bàn thờ Phật trang nghiêm và thờ Phật với tất cả tinh thần
như vừa nêu trên. Thờ Phật như vậy chính là tin Ngài và hiểu Ngài.
Thích Minh Đạt
Chùa Quang Nghiêm, California, Hoa Kỳ
|
