QUÁCH THỊ TRANG
Vì
Sao Sáng
Trần Tuyết Hoa
"Trang hỡi Trang, em là vì sao sáng
Giữa khung trời mây trắng với trăng
thanh
Rồi một sớm có bao nhiêu đầu xanh
Siết tay nhau, giục giã em lên
đường"
Sắp tới mùa Phật Ðản rồi, Tôi
lại lẩm nhẩm một mình mấy câu hát của nhạc sỹ Nguyễn Hiền ca ngợi Quách Thị
Trang từ 38 năm về trước-Những câu hát một thời vang dội cả Sài gòn, làm xao
xuyền bao trái tim sinh viên học sinh (SVHS) chúng tôi. Từ sau mùa pháp nạn
1963, tôi hay có thói quen, cứ đến ngày Phật Ðản hàng năm; đi đâu về tôi cũng
muốn ghé bùng binh chợ Sài Gòn để ngắm nhìn chân dung Trang qua bức tượng như
một phút mặc niệm ngậm ngùi thủy chung. Có lẽ vì tôi không thể nào quên được
cái khung trời ở đó với mấy tiếng súng nổ sát hại Trang ngày nào cứ còn vang
mãi bên tai tôi !…Mặc dù lúc đó, tôi không thấy được Trang ngã xuống, không
được cùng bạn bè đỡ Trang lên và giành giật Trang với cảnh sát chiến đấu… Bởi
vì đoàn của tôi đang trên đường Lê Văn Duyệt (Cách Mạng Tháng 8) vừa đến ngã
sáu Sài Gòn thì bị chặn lại. Xe cảnh sát nhào tới, chực vồ chúng tôi quăng lên
xe-chúng tôi phải rã đoàn, len vào các con hẻm dẫn tới chợ Sài Gòn như đã hẹn
trước: tập trung và xuất phát từ trường Dược, nếu kẹt thì đổi địa điểm xuống
chợ Bến Thành rồi kéo lên Quốc hội (Nhà hát lớn). Cho nên từ các ngã đường,
SVHS cứ tràn xuống trước các cửa chợ, cứ đi vòng vòng, giả như đi mua sắm, để
chờ nhau. Hể thấy có biểu ngữ giăng lên là ào xuống xếp hàng đi theo, đồng bào
trong chợ ùa ra. Cảnh sát chiến đấu đi chặn đầu này thì bà con tràn qua đầu
kia. Chúng phải huy động thêm xe GMC lớn tới, cứ tóm được ai là quăng lên xe
chở đi … Bỗng nghe mấy tiếng súng nổ phía cửa Ðông thì bà con chạy hoảng loạn
như điên. Ai cũng muốn nhào lại phía súng nổ xem có phải con em mình không và
giành giựt xác người với cảnh sát… Mãi đến mấy ngày sau, chúng tôi và gia đình
Trang mới biết được người nữ sinh ngã xuống đó là Quánh Thị Trang chứ không
phải là Mỹ Hạnh hay Lê Thị Hạnh như lầm tưởng ban đầu. Vậy Trang là ai? Là ai
mà dũng cảm như một đấng anh thư thời mở nước !…Trang mới 15 tuổi, là nữ sinh
lớp đệ nhị trường Trung học Trường Sơn. Sinh làng Cổ Phúc, quận Tiên Hương,
tỉnh Thái Bình, gia đình theo đạo Phật. Trang sống với mẹ cùng 5 anh chị em và
là đứa con hiếu thuận. Trang sinh hoạt trong Gia đình Phật tử Minh Tâm rất
thuần thành-pháp danh Diệu Nghiêm. Khi ngã xuống cảnh sát đã giành xác Trang
đem về chôn trong nghĩa trang Tổng tham mưu (vì muốn ém nhẹm cái chết này).
Sau ngày Diệm đổ, chúng tôi vào tìm thăm mộ Trang ngay thì thấy phần mộ cũng
tử tế và hương khói đàng hoàng. Chắc là do những người lính Phật tử có lòng ở
đó, đã âm thầm chăm sóc mộ Trang. Ba năm sau anh Ðoàn trưởng Huỳnh Bá Huệ
Dương đã cùng gia đình Trang cải táng đưa Trang về chùa Phổ Quang cho đến hôm
nay. Người ta thấy có mấy em học sinh Phật tử, đệ tử của một vị Hòa thượng khả
kính, thường xuyên đến hương khói, chăm sóc phần mộ của Trang sạch sẽ và đẹp,
nhất là vào những ngày Phật Ðản.
Tôi xin trích một
đoạn ngắn của riêng Trang và bạn bè vào cái buổi sáng lịch sử đó trong cuốn
"Công cuộc tranh đấu của Phật giáo Việt Nam" của Quốc tuệ: "…Sáng ngày
25, Trang dậy thật sớm, ăn mặc xong rồi xin phép mẹ đến nhà bạn chơi và rủ Yến
cùng đi. Hai chị em đến nơi hẹn với Yến rồi cùng nhau đi taxi đến chợ Bến
Thành. Trong khi chờ đợi, từ của hông chợ một đám người ùa ra như nước chảy.
Những người đi đầu căng biểu ngữ : "hãy giết chúng tôi đi vì chúng tôi là
những người con Phật". Ba thiếu nữ nghe lòng bừng dậy như sóng cả. Họ nhìn
nhau, ba cặp mắt sáng ngời và cầm tay nhau chạy vào hàng ngũ. Ðoàn biểu tình
vẩn đi tới, vượt qua khỏi mặt tiền chợ Bến Thành. Trong lúc đó, bóng dáng hung
thần của cảnh sát chiến đấu gầm gừ hiện ra, chặn lối trước mặt họ. Chợt nghe
hai tiếng súng nổ, Yến quay lại nhìn: Thấy Trang mặc áo trắng đã ngã gục trên
đường nhựa. Bên Trang là một cảnh sát ác ôn, tay cầm súng mới vừa giết người
xong. Ðây là hình ảnh cuối cùng của Quánh Thị Trang đã hy sinh đời mình cho
Dận tộc và Ðạo pháp-Và hình ảnh đó trong lòng dân tộc vẫn còn sống mãi nghìn
thu!". (lược trích báo Hải Triều Âm số 19. Trích lại trong "50
năm chấn hưng PG Việt nam 1920-1970" của HT. Thích Thiện Hoa soạn 1970,
trang 226).
Dạo đó, vẫn còn có
người xuyên tạc ý nghĩa cuộc đấu tranh này, cho là bọn trẻ bị người lớn xúi
giục…Thật ra Trang là một cô gái có tâm hồn cao đẹp của một Phật tử gương mẫu.
Em biết thổi sáo, tham gia văn nghệ hồn nhiên trong gia đình Phật tử. Trang đã
khóc nhiều khi nhìn thấy trên báo chí, hình ảnh 8 em trong Gia đình Phật tử
Huế bị xe thiết giáp của Ðặng Sỹ cán chết không toàn thây trước đài phát
thanh, thấy ngọn lửa thầy Quảng Ðức và các Thánh tử đạo, nhất là cái đêm
20.08.1963, chùa Xá Lợi bị tấn công và các thầy bị bắt đi hết. Trang quyết
định dấn thân, xuống đường cùng bà con Phật tử và bạn bè, đòi cho được sự bình
đẳng tôn giáo. Và…Trang đã ngã xuống như một dáng đứng sinh viên-học sinh, nối
tiếp Trần Văn Ơn ngày trước. Ngày 26.08.1963, sau cái chết của Trang 1 ngày,
từ Bruselles, Hội Thanh niên Thế giới đã đánh điện về phản đối chính phủ Ngô
Ðình Diệm đã tước bỏ quyền tự do dân chủ của thanh niên, sinh viên học sinh
Việt Nam với nội dung:
"Kính gởi Tổng
thống VNCH tại SG:
Hội Thanh niên Thế
giới phản đối sự kỳ thị đáng ghét đối với đồng bào Phật giáo của ông và việc
đóng cửa các trường đại học cùng đàn áp hung bạo đối với thanh niên, sinh viên
cũng như bắt bớ và gạy tang tóc cho bao người.
Chúng tôi đòi hỏi
ông phải trả lại quyền lợi cho mọi người công dân và tôn trọng tự do dân chủ".
Hội Thanh niên Thế giới.
Và một sinh viên
Việt kiều ở Nhật, anh Huyền Linh Tử, gởi về mấy giòng thơ khi anh nghe thêm
mấy người tự thiêu, hàng trăm người bị thủ tiêu và gần 3.000 SVHS bị bắt.
"Tokyo qua dòng tin tê tái
Quê hương, cửa từ bi nhuộm máu
Bầy con yêu say đạo cả cúi đầu
Trước bạo tàn, ôi, có một không
hai"…
Trong nước thì
không biết bao nhiêu trái tim đã khóc Trang: nhạc sĩ Nguyễn Hiền viết bài hát
ca ngợi Trang một thời được hát vang trong SVHS.
Nhà thơ Tâm Hải
cũng tiếc thương , ngưỡng mộ:
Tôi viết tên Trang cả triệu lần
Bao niềm thương tiếc lẫn phân vân
Hy sinh tranh đấu chống cường bạo
Muôn triệu con tim thoát ngục trần
Phật giáo sáng ngời trang sử mới
Non sông tưởng nhớ nữ anh hùng
Ngàn thu trân trọng người Trinh nữ
Ðốt nén hương thơm khấn nguyện cầu..
Năm 1964, SVHS đã
thành lập một ban kiến tạo xây dựng tượng đài Quánh Thị Trang gồm:
-Trưởng ban: Vũ
Quang Hùng (SV Khoa học, đang công tác ở báo Pháp luật).
-2 Phó ban:-Nguyễn
Thanh Hùng (SV Ðại học Bách khoa).-Ðào Ðức Long (SV Thanh Sinh Công).
Một buổi sáng đầu
năm 1964, anh Dương Văn Ðầy (lúc đó SV Khoa học-BCB-chuẩn bị vào y khoa) cầm
sổ vàng đến rủ tôi cùng đi gặp các vị tướng tá cảm tình với SV để quyên tiền
xây tượng Quách Thị Trang. Tôi và Ðầy đến gặp tướng TVÐ. Ông rất hoan hỷ, ký
ngay 10.000 đồng và giới thiệu đi gặp TQH, bà H ký ngay 5.000 đồng. Ðầy bảo đủ
rồi và về đưa hết cho Hùng. Hùng quyên thêm ít nữa rồi phân công cho Nguyễn
Thanh Hùng đi thăm viếng gia đình Trang và gặp họa sĩ Mai Lân đặt khắc tượng
Trang. Trong số SV thực tập với HS, có anh Vũ Chinh tức Ðặng Ðức Siêu trong
nhóm Nguyễn Khắc Hiếu ở tù chung với Hùng, nên anh Chinh rất tích cực trong
việc này. Tạc tượng xong, Ban kiến tạo này chuẩn bị xây chớp nhoáng ngoài công
trường Diên Hồng (nay là Q.T.T) trong dịp đoàn SVHS biểu tình chống Nguyễn
Khánh kéo về dừng lại trước chợ Bến Thành để tưởng niệm Trang và nhiều SV lên
phát biểu "Ðả đảo Nguyễn Khánh"…
Trong lúc đó, nhóm
SV kiến tạo này mang tượng đài Quánh Thị Trang và dụng cụ đã giấu sẵn trong
túi xách ra, đặt lên xây thật nhanh và thật chắc-khi đoàn biểu tình giải tán
thì tượng Quách Thị Trang đã sừng sững vững chắc giữa công trường rồi. Cảnh
sát không dám động đến. Một năm sau, TTM.G và anh đoàn trưởng đến gắn một bản
đồng nhỏ ở phía dưới đề tên "Liệt nữ Quách Thị Trang". Và từ đó, công trường
mang tên Quách Thị Trang cho đến bây giờ.
Ngày nay ai đi qua
đó đều nhìn thấy bức tượng thân thương đã đi vào lịch sử cùng tên tuổi Quách
Thị Trang như một vì sao sáng mãi trong lòng sinh viên học sinh Sài gòn và
sáng mãi trong lòng tôi cho đến hôm nay như tiếng hát của Nguyễn Hiền ngày
nào:
…"Tôi với em không hề quen biết
Xót xa nhiều khi viết đến tên em
Vì đại nghĩa, máu em đã hòa thêm
thắm tô lên trên tà áo trinh nguyên
Nhưng hôm nay tưng bừng,
Non sông đang vui mừng
Ðâu bóng hình em giữa trời quê hương
Những mái tóc chấm vai,
Sân trường tìm đâu thấy
Em thơ đùa trong ánh nắng ban mai
Tôi khóc em trong chiều nay mây
tím
Nén hương lòng tôi thắp nhớ tên
em
Hình hài mất, nét tinh anh còn
đấy
Giữa muôn tim, em còn mãi không
phai'
TRẦN TUYẾT HOA
|