CHỐN
QUÊ XƯA
Như Ðức
Má tôi là một cánh
chim thiên di. Trong những câu chuyện bà kể cho
tôi nghe, phần nhiều là những hồi ức về bà ngoại,
về quê nhà yêu dấu, nơi tuổi ấu thơ của bà trôi
êm như mật ngọt. Bà ngoại có mướn một bà vú để
trông coi má, bà vú này đặc biệt chỉ có một câu
ru, mỗi lần đến bên cái võng, bà ngâm nga: "Bạn
mới xê ra cho bạn cũ xích vô, kẻo tình xưa nghĩa
cũ (chớ) bữa mô tới chừ". Trăm lần như một,
cứ hễ đưa em là bà đọc câu "... bạn mới xê ra
bạn cũ xích vô...". Cả nhà ai cũng cười,
chắc đó là điều đặc biệt để cho má tôi nhớ mà
đọc lại cho tôi nghe. Tôi cũng biết có nhiều bà
mẹ, vốn ca dao ít oi tới nỗi chỉ biết có một câu
ru con:
Ví dầu
ví dẫu ví dâu
Ví qua
ví lại ví trâu vô chuồng.
Bà có thể ví con trâu
vô chuồng trong suốt tuổi nằm nôi của con, điều
đó không hề hấn gì. Khi lớn lên, nhớ lại câu ru
ấy, kể lại câu ru ấy với tâm tình cảm xúc, như
má tôi chẳng hạn. Ðôi lúc bà đọc cho tôi nghe
với một giọng đặc sệt Quảng Nam, không kể gì là
tôi chưa hề biết quê ngoại: "Bên ni Hàn ngó
qua bên tê Hà Thanh thấy nước xanh như tàu lá.
Bên tê Hà Thanh ngó bên ni Hàn thấy phố xá
nghinh ngang. Kể từ ngày ông Tây lại xứ Hàn. Ðào
sông Câu Nhí bòn vàng Bông Miêu. Dặn tấm lòng ai
dỗ đừng xiêu. Ở rứa mà nuôi cha mẹ sớm với chiều
có ta". Ông Tây lại xứ Hàn, và sau đó là
những cơ khổ linh đinh, má tôi đã thiên di trong
những ngày giặc giã. Lời dặn đinh ninh có ai còn
giữ được.
Tôi hiểu, bà kể những
chuyện quê nhà, như một hoài vọng ước ao. Ngày
bà ngoại tôi mất, bà không về thăm được vì đường
giao thông không yên, và vì tôi còn quá nhỏ. Ðó
là một nỗi niềm mà mỗi khi nhắc lại, bà cứ ân
hận. Quê xưa dần xa, nước lũ, bom đạn và ngăn
cách, không thể về bên con sông Hàn để ngó qua.
Tâm tình xa quê, ai có
đi mới biết. Một lần lên đường, thêm một nỗi nhớ
và thêm bụi thời gian khỏa lấp. Ði xa mà còn nhớ
ngày về thì còn đỡ khổ, đi mà quên quê hương nơi
chốn thì thật tội nghiệp. Tôi mường tượng hình
ảnh chàng cùng tử đứng lấp ló trước cửa ngôi nhà
sang trọng của cha. Ðó, ra đi là như vậy, như
một thi sĩ nào thốt lên:
Ta đã
ra đi tự triều nước động
Dòng
cuốn phăng thiên lý ngợp ba đào.
Má tôi chỉ nhớ quê, mà
còn đau đáu, kể đi kể lại chuyện hồi nhỏ được bà
ngoại thương yêu như thế nào. Còn biết bao người
xa quê, cũng xa từ vô lượng kiếp, không biết cha
già hằng mong.
Lưỡi
vướng vị ngon, tai vướng tiếng
Mắt
theo hình sắc, mũi theo hương
Lang
thang làm khách phong trần mãi
Ngày
hết quê xa vạn dặm trường.
(Trần
Thái Tông)
Có một bà mẹ, trong
cuộc sinh tử của mình, đã đi quá xa, trôi luôn
vào địa ngục. Ở đó đâu có ai mà kể chuyện hàn ôn,
chỉ có lạnh lùng sắt đá. Bà biết kêu vào đâu,
chung quanh cũng là những nỗi khổ, không ai
thương ai hơn.
Có một người con, đã
lên ngôi vị Thánh, đã được trở về nhà, nhớ mẹ mà
tìm khắp trong lục đạo. Trong 1250 vị Thánh đệ
tử của Phật, sao chỉ có mình Tôn giả Mục Kiền
Liên cứu mẹ? Ðó chỉ là biểu trưng cho tâm hiếu
chung của người xuất gia. Ngài Mục Liên cứu độ
mẹ mình, không phải chỉ riêng một bà mẹ này, mà
cũng là hóa độ những bà mẹ quá khứ, tương lai.
Các bậc giải thoát không chỉ là khô khan như tro
tàn, các Ngài chấm dứt sự tham ái ràng buộc chứ
không phải cắt đứt tất cả nhân tình, chư Thánh
chúng thọ trai ngày Vu lan, đâu phải chỉ chú
nguyện riêng một mẫu thân Thanh Ðề. Các Ngài
hướng tâm đến mẫu thân của tất cả chúng sanh,
đang lạc nẽo quê nhà, đang lang thang trôi nổi
trong khắp chốn.
Có một trường hợp con
cứu mẹ, mà thật sự là mẹ cứu con. Vị thầy có bà
mẹ già chịu tội trong địa ngục, song quỷ sứ nể
thầy tu đức độ cao dày nên chỉ tạm giam bà mà
không đánh đập tra khảo. Bà cũng tạm yên thân.
Thời gian sau, thầy bỗng biếng nhác tu hành bê
trễ. Ở trần gian chưa ai khám phá nhưng ở âm phủ,
quỷ sứ đã không còn nể nang, hành hạ bà khổ sở.
Bà phải báo mộng với thầy:
"Con ơi! Trước kia con tu giỏi
nên mẹ tuy ở chốn địa ngục cũng được ảnh hưởng,
ít bị đòn roi. Bây giờ con sanh tâm dể duôi, tu
lơ là sao đó mà mẹ bị đòn đánh chịu tội muôn bề.
Con phải chấn chỉnh lại để mẹ bớt khổ".
Thầy giật mình, từ đó
không dám xao lãng, dù chỉ trong tâm niệm. Cũng
may, vì tình thương mẹ, thầy đã dừng kịp bước
lang thang.
Về đi
thôi, nhân loại mến yêu
Hãy
dừng lại chớ nên tiến bước.
(HT.
Thanh Từ - Về quê)
Ai cũng có một cõi quê
nhà, nơi đó tình thương đầy ắp, mọi người rũ
gánh phong sương. Ðó là một cõi quê đích thực.
|