Tuổi
Trẻ và Vấn Đề Chết
Thái Minh Trung,
M.D
Tuổi trẻ là lứa tuổi tràn trề sức
sống nên ít có ai nghĩ đến cái chết. Nếu ta sống ở xã hội Mỹ, một xã hội với
trình độ y tế cao, ta có thể thấy rằng tuổi trẻ và cái chết là một đề tài
rất xa lạ. Nhưng mấy năm gần đây, những biến cố như 9/11, chiến tranh Iraq
và sóng thần Tsunami, đã cướp lấy cuộc sống một cách không phân biệt già trẻ.
Một số lớn nạn nhân sóng thần là trẻ em không đủ sức chống chọi với cơn nước
lũ. Hàng ngày, trên đài truyền hình Mỹ, người ta chiếu hình ảnh những quân
nhân hy sinh cho tổ quốc, trong đó có những người thanh niên, thiếu nữ rất
trẻ tuổi. Cái chết của tuổi trẻ làm cho thế hệ trung niên đã từng sống ở
Việt Nam nhớ lại chiến tranh Việt Nam một thời đã cướp đi mạng sống của biết
bao nhiêu người lính trẻ. Rồi biết bao nhiêu trẻ em vô tội trở thành nạn
nhân của bom đạn trong nháy mắt. Sau chiến tranh, hàng loạt người bỏ nước ra
đi với tư cách thuyền nhân hay vượt biên bằng đường bộ sang các nước láng
giềng. Người ta ước lượng có tới hàng trăm ngàn người bỏ mạng trên đại dương
cũng như ở trong rừng.
Như thế, cái chết không phải đợi
tới già yếu hay bịnh hoạn mà nó có thể đến bất thần ở mọi lứa tuổi. Ở xã hội
Mỹ, đa số người trẻ tuổi chết do tai nạn xe cộ hay bị bắn; ngoài ra, số tử
vong đứng hàng thứ 3 là do tự tử. Nhiều người thắc mắc tự hỏi tại sao những
thanh niên thiếu nữ sống trong một xã hội đầy đủ vật chất lại thấy chán đời
không muốn sống.
Có rất nhiều nguyên nhân đưa đến
tình trạng suy sụp tinh thần. Nguyên nhân thường xuyên là do sự mất mát về
tình cảm. Những hoàn cảnh dẫn đến sự mất mát về tình cảm gồm có: gia đình
bất hòa, cha mẹ cãi vã thường xuyên, cha mẹ đi làm không có thời giờ hỏi han
chăm sóc con cái, không quan tâm hay không tìm hiểu về cuộc sống tinh thần
và tình cảm của con cái, đứa trẻ bị người yêu tuyệt giao mối quan hệ tình
cảm với nó, đứa trẻ thi rớt... và còn nhiều nguyên do nữa.
Khi đứa trẻ bị mất tình yêu thì
lòng tự trọng bị tổn thương. Nó cảm thấy yếu kém so với bạn bè, không có chỗ
đứng trong gia đình và xã hội. Khi có những tình cảm như vậy, đứa trẻ dễ bị
quyến rũ vào băng đảng. Nó cảm thấy băng đảng chấp nhận nó vì những đứa
trong băng đảng đều chia sẻ cái tình cảm bất mãn gia đình và xã hội. Chúng
sẽ dễ bị đưa đẩy vào con đường nghiện ngập. Chúng dùng xì ke, ma túy để cố
lấp cái khoảng trống của tình yêu bị mất. Rồi dần dần xì ke, ma túy sẽ dẫn
chúng vào con đường phạm pháp. Những đứa trẻ nhập băng đảng có cuộc sống
mong manh hơn so với đứa trẻ sống trong gia đình. Chúng dễ tử vong do tranh
chấp, bắn giết lẫn nhau, do bịnh tật khi chích ma túy… Ðôi khi chúng vô tình
dùng xì ke, ma túy quá liều và bị chết.
Những dấu hiệu của một đứa trẻ
chán đời mà phụ huynh cần biết, đó là:
- Thay đổi cách ăn uống cũng như
giờ giấc ngủ
- Không thích giao thiệp với bạn
bè như lúc trước
- Trốn nhà ra đi hay trở về giờ
giấc bất thường
- Thay đổi về cách ăn mặc
- Thay đổi đột ngột về tính tình,
cau có, dễ cãi lộn với gia đình
- Bỏ học, học hành sa sút hay bị
kỷ luật ở trường.
Khi nghe đứa trẻ than phiền muốn
chết hay có những lời nói như: "Còn vài ngày nữa thì con sẽ không còn phiền
hà cha mẹ nữa", hoặc thấy nó cho người khác những món đồ mà nó thích nhất
thì phụ huynh không nên coi thường. Ðiều tốt nhất là phải ngồi xuống nói
chuyện với đứa trẻ và đề nghị dẫn nó đến chuyên viên tâm lý hay bác sĩ tâm
thần để được giúp đỡ. Hiện nay, ngành tâm lý rất tiến bộ, chuyên viên tâm lý
có nhiều kỹ thuật tâm lý trị liệu để khai mở những uất ức về tình cảm. Ngoài
ra còn có những loại thuốc an thần chuyên trị tinh thần sa sút (depression/trầm
cảm). Phụ huynh đừng nên coi thường những lời nói như vậy và bỏ qua. Ðứa trẻ
sẽ cảm thấy cha mẹ không gần gũi và hiểu được nó và từ đó cảm thấy cô đơn
hơn. Khi quá cô đơn và thất vọng, nó có thể có những hành động tự kết liễu
cuộc sống.
Tôn giáo có thể giúp gì được
trong những hoàn cảnh như vậy? Nhiều nghiên cứu cho thấy tôn giáo có vai trò
bảo vệ cuộc sống và ngăn chặn tự tử. Những gia đình có tôn giáo, cha mẹ
thường có cuộc sống tinh thần cao, họ tôn trọng lẫn nhau và ít cãi lộn cũng
như dùng lời nhục mạ kẻ khác. Cha mẹ thường đề cao tình thương và sự tha thứ,
chấp nhận trong quan hệ với con cái. Họ ít có cái nhìn độc đoán, ngược lại
còn chịu khó tìm hiểu con cái. Họ giải đáp vấn đề bằng thái độ dung hòa
(compromise) và lấy được lòng con cái. Vì thế, đứa trẻ tôn trọng cha mẹ và
thành thật trao đổi những khó khăn với cha mẹ. Ðứa trẻ được giáo dục ở Mỹ
không nể sợ cha mẹ như đứa trẻ được giáo dục ở Việt Nam. Cha mẹ làm đứa con
kính phục khi thành thật trao đổi với nó, giải thích phải quấy cho nó nghe
và không bắt nó phục tùng ý muốn mình.
Khi những người sống trong một
gia đình có tôn giáo và được giáo dục bằng tôn giáo thì sự khác biệt giữa
hai thế hệ sẽ ít hơn, vì cha mẹ và con cái sẽ cùng nhìn về một hướng. Hướng
đó là đời sống tâm linh và tình thương vô điều kiện. Khi bậc phụ huynh muốn
con cái sống theo ý mình mà không tìm hiểu nhu cầu tâm lý của đứa trẻ thì
tình thương đó có điều kiện. Khi đứa trẻ chê bai cái nhìn đời của cha mẹ là
quá xưa không hợp với khoa học thì không có tình thương vô điều kiện.
Nói riêng về đạo Phật, nếu hai
thế hệ chỉ cần biết áp dụng 4 chữ Từ, Bi, Hỷ, Xả thì đời sống tinh thần và
tình cảm đôi bên sẽ khả quan hơn rất nhiều. Từ là lòng từ ái, dẹp bớt tự ái
của mình để nghe lập luận của kẻ khác. Nếu cha mẹ hay con cái tự cho những
hiểu biết của mình lúc nào cũng đúng và người khác là sai, hẳn sẽ không bắt
được nhịp cầu thông cảm giữa hai thế hệ được. Ðứng trước một hoàn cảnh, mỗi
thế hệ đều có cách nhìn và giải quyết đặc trưng. Nếu tổng hợp được hai cách
giải quyết vấn đề thì hai thế hệ sẽ giàu về kinh nghiệm hơn. Bi là khả năng
thông cảm được nỗi khổ của kẻ khác. Ðứa trẻ thông cảm được sự hy sinh của
cha mẹ đương đầu với gian nan khổ sở để nó được một tương lai tốt đẹp. Cha
mẹ thông cảm được sự khó khăn của đứa trẻ đang tìm cách hội nhập vào xã hội
và không bắt buộc nó hoàn toàn theo lối suy nghĩ của mình. Hỷ là niềm vui,
là khả năng chia sẻ niềm vui của (và với) kẻ khác. Cha mẹ chia sẻ niềm vui
của con mình tự chọn hướng đi và nghề nghiệp trong cuộc sống, mặc dù đó
không phải là ý nguyện của mình. Ðứa con chia sẻ niềm vui của cha mẹ khi
thấy nó thành tài. Sự thành công của mình không phải chiến lợi phẩm cá nhân
mà do sự hy sinh nuôi nấng của cha mẹ. Xả là khả năng tha thứ hay từ bỏ cái
nhìn ích kỷ cá nhân để chấp nhận cái nhìn tổng quát. Ðể có một giải pháp
dung hòa, hai thế hệ cần phải từ bỏ một phần sự cố chấp của mình và tha thứ
những ý kiến không thích hợp với mình của thế hệ kia.
Tóm lại, khi tuổi trẻ chấp nhận
và sống với đạo lý thì những căng thẳng về tinh thần sẽ giảm bớt rất nhiều,
sự quan hệ với mọi người sẽ tốt đẹp hơn. Khi sống với đạo lý, tinh thần ta
sẽ được đầy đủ hơn. Chính sự đầy đủ đó là yếu tố quan trọng tránh sự suy sụp
tinh thần có thể dẫn đến tuyệt vọng và kéo theo cái chết với nhiều nguyên do
khác nhau như đã kể ở phần trên.
Thái Minh Trung,
M.D
|