Học Hạnh Lắng Nghe
THÍCH NHUẬN HẢI
Trong đời sống
hàng ngày, khi tiếp xúc với mọi người xung quanh,
làm sao để ta tạo được mối quan hệ thật tốt đẹp
là điều rất quan trọng. Nếu ta và những người
xung quanh có sự cảm thông, hiểu biết lẫn nhau,
hỗ trợ nhau trên con đường tu tập thì nguồn vui
sống và niềm hạnh phúc của ta sẽ được giàu có
thêm lên.
Ngược lại, ta sẽ
đau khổ, lạc lõng. Sở dĩ đôi lúc giữa ta và
người thân của ta có những sự hiểu lầm, hay
những xung đột bất hòa, bởi vì ta không hiểu
được họ, không biết lắng nghe họ.
Vì vậy, học hạnh
lắng nghe để ta có thể hiểu được người khác và
chia sẻ niềm vui, nỗi buồn với những người xung
quanh và điều rất cần thiết. Chúng ta cần học
hỏi, thực tập và chia sẻ với nhau những kinh
nghiệm thiết thực để giúp nhau có được nguồn an
lạc và hạnh phúc trong cuộc sống vốn có nhiều
bất trắc này.
Trong truyền
thống Phật giáo Đại thừa có đức Bồ Tát Quán Thế
Âm (Avalokitésvara) được gọi là: “Vị Bồ Tát
có khả năng lắng nghe tiếng kêu thương của cuộc
đời với tâm từ bi.” Ngài là người biết thông
cảm với nỗi khổ của tất cả mọi loài chúng sanh.
Học theo hạnh Ngài Quán Thế Âm, chúng ta hãy
thực tập lắng nghe một cách sâu sắc, lắng nghe
với lòng thông cảm, lắng nghe với tiếng gọi của
cha mẹ tổ tiên ta, lắng nghe bạn bè ta.
Ngay cả với con
cái của ta, ta cũng nên tạo cơ hội để lắng nghe
những tâm tư, nỗi niềm của chúng. Nếu không lắng
nghe, ta khó có thể thiết lập được những mối dây
cảm thông và sự hiểu biết được, và như vậy sẽ
dẫn đền sự hiểu lầm và đổ vỡ.
Học hạnh lắng
nghe có nghĩa là nghe với lòng cảm thông, với
tâm từ bi và không có thành kiến. Đây là điều
chúng ta cần thực tập vì phần đông chúng ta
không có khả năng lắng nghe. Do trong lòng của
chúng ta đã có sẵn rất nhiều khổ đau, nhiều bực
bội, nên ta không thể lắng nghe một cách kiên
nhẫn, với từ tâm.
Nhiều người giống
như một quả bom lúc nào cũng sẵn sàng nổ, khiến
ta sợ đến gần họ, sợ phải tiếp xúc với họ và
không muốn lắng nghe họ. Chỉ một sơ sót nhỏ của
người khác, cũng có thể khiến họ Phật lòng, mất
bình tĩnh. Nhưng khi người khác tránh tiếp xúc
với họ, họ lại nghĩ như là mọi người ghét bỏ họ.
Vì thế ta phải học cách tiếp xúc với họ, đến với
họ, để có thể lắng nghe họ.
Trong gia đình
đôi khi ta biết là con cái của ta, người thân
của ta có những khổ đau riêng, cần giải bày với
chúng ta, nhưng chúng ta không muốn đến với họ
để lắng nghe họ, bởi chính trong lòng chúng ta
cũng đầy đau khổ, bất an. Khi lắng nghe người
khác tỏ bày nỗi niềm của họ, nếu trong lòng ta
cũng tràn đầy nỗi đau khổ thì nỗi khổ của ta sẽ
lớn mạnh thêm khiến ta không còn đủ kiên nhẫn để
nghe người khác nữa.
Những lúc đó ta
cần phải lắng đọng tâm tư của mình, trở về với
hơi thở chánh niệm để nuôi dưỡng sự chút tâm và
lòng từ trong ta. Ta cần phải làm cho tâm tư của
mình được định tĩnh, lắng yên trước đã, rồi với
tâm từ, với sự bình an ta mới có thể ngồi yên để
lắng nghe, để giải tỏa những niềm đau, nỗi khổ
của người đối diện với ta.
Ngay cả khi người
đối diện với ta đầy tà kiến, buộc tội ta một
cách oan ức, ta vẫn phải nuôi dưỡng lòng từ bi
trong ta, để ta có thể tiếp tục lắng nghe họ một
cách trầm tĩnh. Việc của ta là chỉ lắng nghe,
ngay cả khi họ nói những điều khó nghe, sai với
sự thật và vô lý. Chúng ta cần thực tập thật
tinh chuyên mới có thể làm được điều này.
Trong kinh, Đức
Phật thường dùng danh từ “đế thính.” “Nhữ đẳng
Tỳ-kheo đương đế thính” (Này các thầy, hãy lắng
nghe tôi nói đây). Đế thính là lắng nghe cho kỹ,
là lắng nghe với tất cả tấm lòng của mình, nghe
với một tâm hồn lắng dịu, không sôi động, không
thành kiến. Ta phải nghe bằng trái tim rỗng
không, nghe như vậy mới có thể hiểu được.
Tâm lý học Tây
phương có phương pháp nghe gọi là emphatic
listening, nghĩa là nghe một cách thẩm thấu,
nghe và để lời nói thấm vào. Tức là vừa nghe vừa
đồng nhất mình với người nói, không lên án,
không có thành kiến. Khi lắng nghe những người
đau khổ thì ta phải nghe với tất cả tâm hồn.
Lắng nghe như vậy
thì người nói họ sẽ tin tưởng ở ta, họ sẽ nói sự
thật khổ đau của họ. Muốn nghe được như vậy thì
trong lòng phải đạt một trình độ tĩnh lặng và
một tâm từ bi. Khi chúng ta ngồi nghe, cũng như
một người bác sĩ tâm lý trị liệu, ta cần phải có
trầm tĩnh, có từ bi, có tuệ giác ở trong lòng
thì phẩm chất của sự trị liệu mới cao.
Nếu thực tập
thiền hành, thiền tọa thì trong một tuần lễ, ta
sẽ phát triển được khả năng lắng nghe một cách
sâu sắc, ta sẽ giúp được người đối thoại vơi đi
rất nhiều nỗi khổ đau trong lòng họ. Chỉ cần
ngồi nghe thôi, bạn đã là sứ giả của Như Lai
rồi.
Lắng nghe là một
phép thực tập sâu sắc, để có thể hiểu được người
và có thể làm vơi bớt nỗi khổ của người nói rất
nhiều. Lắng nghe là pháp môn vi diệu của Bồ Tát
Quán Thế Âm mà chúng ta cần học theo. Đây là bài
quán niệm về pháp môn lắng nghe:
“…Kính lạy đức Bồ
Tát Quán Thế Âm. Chúng con xin học theo hạnh
Ngài, biết lắng nghe cho cuộc đời bớt khổ. Ngài
là trái tim biết nghe và biết hiểu. Chúng con
xin chân tập ngồi nghe với tất cả sự chú tâm và
thành khẩn của chúng con.
…Chúng con xin
tập ngồi nghe với tâm không thành kiến. Chúng
con xin tập ngồi nghe mà không phán xét, không
phản ứng. Chúng con xin tập ngồi nghe để hiểu.
Chúng con xin nguyện ngồi nghe chăm chú để có
thể hiểu được những điều đang nghe và cả những
điều không nói. Chúng con biết chỉ cần lắng nghe
thôi, chúng con cũng đã làm vơi bớt rất nhiều
khổ đau của người khác rồi.”
THÍCH NHUẬN HẢI
|