LÒNG TIN – CHẤT LIỆU
TRƯỞNG DƯỠNG TÂM BỒ ĐỀ
THIỆN Ý
Hồi còn trẻ tôi thường cảm thấy lòng
tin (faith) giống như là một ‘cái nạng’ không
cần thiết trong đời sống vì nó đã không giúp ích
gì nhiều cho bản thân, nhưng đôi khi chính vì nó
mà tôi bị khổ sở, trù dập. Không có lòng tin
thì khó sống trong đời, mà tin nhiều thì dễ bị
lợi dụng, bêu xấu. Về mặt lý thuyết, lòng tin là
một đức tính tốt trong cuộc sống đời thường.
Nhưng, trên thực tế, nó thật là một trở ngại,
một đức tính dễ làm ‘mất lòng’ mình hơn là ‘thu
phục’ lòng người. Khi còn trẻ, chúng ta thường
rất ngây thơ và dễ tin. Sống trong sự đùm bọc,
chở che của gia đình chúng ta luôn tin rằng ai
cũng tốt bụng như cha mẹ, anh em mình. Nhưng sau
vài lần lăn lóc trong cõi đời ‘ô trọc’ chúng ta
bỗng cảm thấy lòng tin của mình bị người ta đem
ra lợi dụng, bóp méo, vo tròn để có lợi cho họ.
Vậy là chúng ta bắt đầu đâm nghi!
Tuy nhiên, khi tuổi đời của tôi càng
lớn thì đời tôi ngày càng phức tạp và khó khăn
đủ điều. Tôi đâm ra phân vân đối với con đường
tôi đã chọn. Thiếu lòng tin trong đời đã khiến
tôi đánh mất không biết bao nhiêu cảm tình, và
lúc nào cũng âu lo, tính toán. Rồi một ngày nọ
sự lo âu và căng thẳng (stress) đã bắt kịp tôi.
Trong lúc loay hoay làm việc bỗng dưng tôi không
thể nào tập trung. Tâm tư cứ bị ám ảnh về những
lo âu và hoảng sợ không đâu. Rõ ràng, tôi cần
một sự thay đổi trong thái độ và cách nhìn đời
của mình vì về lâu về dài tôi cảm thấy mình thua
thiệt hơn là hưởng lợi từ cách sống ‘Tào Tháo’-
thà phụ người chứ không để người phụ ta- của
mình. Tôi tự hỏi tại sao mình lại phải lo âu,
căng thẳng, và sợ hãi thế này? Tại sao lại không
từ bỏ những lo âu về tương lai và sầu não của
quá khứ? Hãy để cho lòng tin chắp cánh để xem
mọi chuyện có ổn thỏa hay không? Ngay giây phút
đó, tôi buông xuôi, xả bỏ tất cả và để lòng tin
vào ngự trị trong tâm.
Tính keo sơn của lòng tin
Ngoài xã hội và trong các cuộc giao tế,
lòng tin tạo nên sự bền chặt trong các mối liên
hệ làm ăn và củng cố uy tín cho bản thân. Dụ như
bạn thường tìm kiếm và mua sắm những mặt hàng đã
tạo được lòng tin đối với bạn vì món hàng bạn
mua phản ảnh thực sự những gì đã được quảng cáo
và mô tả. Hoặc, trong những mối giao tế, liên
hệ cá nhân bạn sống thật, nói thật, và làm thật
trong cung cách đối xử với mọi người. Tiến trình
gây dựng lòng tin trong mọi người và chính bạn
đòi hỏi sự kiên nhẫn và thành thật. Nhưng thành
quả của lòng tin này sẽ là chất keo giúp duy trì
và phát triển tính lâu dài của các mối liên hệ
và lòng tự tin cho chính bạn.
Trong gia đình, tình đoàn kết, thương
yêu, san sẻ cho nhau đều bắt đầu từ lòng tin
giữa cha mẹ, vợ chồng, con cái, anh em, người
thân, và láng giềng. Lòng tin như một chất keo,
gắn bó con người với con người và để cho tình
người cùng mối liên hệ thân thiết có chất liệu
để thêm lớn mạnh. Buông bỏ mối âu lo, hoảng sợ
cho tương lai đã làm cho tôi có thêm những
khoảng trống trong tâm để toàn tâm, toàn ý tập
trung vào công việc mà tôi thích, và thụ hưởng
những tấm lòng, tình người trong gia đình và
ngoài xã hội mà lâu nay tôi cứ lo sợ bị lợi dụng,
tổn thương. Lòng tin phải có cơ sở, mà cơ sở đó
là dữ liệu. Dữ liệu đó chính là đời sống bớt âu
lo, căng thẳng của tôi. Tôi tìm thấy niềm vui và
hạnh phúc trong phút giây làm việc, và không còn
lo lắng nhiều đến kết quả của nó. Lòng tin đã
giải thoát tôi khỏi những hệ lụy do chính mình
giàn dựng và cho tôi sự tự do để biết sống.
Phật dạy như thế nào về lòng tin
Tuy nhiên, ai trong chúng ta đều hiểu
rằng, không phải lúc nào nhân duyên cũng đều
thuận lợi, như thời tiết đôi khi lúc mưa lúc
nắng do ảnh hưởng của vô thường. Để củng cố lòng
tin bạn cần phải sống thực, thử nghiệm xem lòng
tin của bạn có được hỗ trợ và thăng tiến chút
nào. Như thời đức Phật còn tại thế, Ngài rất
thận trọng khi nói đến lòng tin. Trong kinh Nền
Tảng Đức Tin, khi dân chúng Kalama hỏi đức Phật
việc phải tin theo ai, trong số các bậc đạo sư
thường đến giảng dạy tại làng họ, Ngài đã chỉ
cho họ cách nào để bảo vệ và phát triển lòng
tin: “Này các thiện nam tín nữ, khi nghe một
điều gì, các vị phải quán sát, suy tư và thể
nghiệm, chỉ khi nào, sau khi kiểm nghiệm, quý vị
thực sự nhận thấy: Lời dạy này tốt lành, đạo đức,
hướng thiện, chói sáng và được người trí tán
thán. Nếu sống và thực hiện các lời dạy này sẽ
đưa đến hạnh phúc, an lạc ngay hiện tại và về
lâu, về dài thì lúc ấy quý vị hãy đặt niềm tin
bất động và thực hành theo.”
Nghĩ đúng (chánh tư duy) và hiểu đúng (chánh
kiến) là hai yếu tố hàng đầu trong tám con đường
chân chánh (bát chánh đạo) cực kỳ quan trọng để
đưa đến giác ngộ mà Phật đã dạy lần đầu cho 5
anh em trong nhóm ngài Kaundinya (Kiều Trần Như).
Nếu bạn nghĩ đúng và hiểu đúng thông qua những
trải nghiệm của tự thân, không phải qua những
lời lẽ cao siêu và thông tuệ của người khác như
trong Kinh Kalama đã dạy ở trên, thì hai yếu tố
này sẽ là đôi cánh nâng cao lòng tin chân chánh
(chánh tín) vì thiếu hai yếu tố này lòng tin có
thể sẽ dễ bị đặt sai chỗ. Trong giai đoạn khó
khăn về mặt kinh tế hiện nay, lòng tin luôn bị
đặt trong những tình huống khó khăn, đầy thử
thách nên nghĩ đúng và hiểu đúng trước khi tin
là hành động vô cùng cần thiết.
Chất liệu (Fuel) cho việc tu tập
Lòng tin trong tôn giáo nói chung và
Phật giáo nói riêng cũng không khác. Lòng tin
là những bước đầu đưa bạn đến với Phật pháp.
Theo thuật ngữ Phật giáo gọi đây là sơ tâm,
nghĩa là tâm ban đầu. Cái tâm ban đầu này như là
một hạt giống cần chăm sóc và bảo vệ cẩn thận,
chuyên cần vì nó rất mỏng manh và dễ hư dễ vỡ.
Hành trì và tu tập là cách duy nhất để bảo vệ,
chăm sóc, và nuôi dưỡng lòng tin. Như một mầm
non, rồi thì cây non cần chăm bón, tưới tẩm đúng
cách, đúng lúc, nếu thời tiết thuận lợi, hay nói
theo danh từ Phật giáo, khi nhân duyên (nhân)
thuận lợi, chín muồi cây non sẽ nảy mầm và sinh
trái (quả), bằng ngược lại mầm non hay cây non
sẽ bị chết khô (quả) vì thiếu sự chăm sóc cần
mẫn (nhân).
Lòng tin như một chất đốt cần thiết để
thắp sáng tâm bồ đề của chúng ta. Nhờ hành trì
và tu tập tinh cần đúng đường, đúng lối, lòng
tin của chúng ta thêm vững mạnh và tâm bồ đề
thêm cứng chắc. Lòng tin ban đầu hay sơ tâm rất
quý giá nhưng cũng rất mỏng manh như đời người
của chúng ta vậy. Nếu lầm lỡ không may, chúng
ta đặt lòng tin không đúng chỗ khiến mình bị lợi
dụng, trù dập, hoặc chúng ta không nghĩ đúng (tà
tư duy) và không hiểu đúng (tà kiến) mê theo
những tín ngưỡng, dị đoan, những hủ tục cúng tế
thánh thần, giết hại sanh linh rốt cuộc tiền mất,
tật mang thì lòng tin của chúng ta sẽ dễ dàng bị
sụp đổ và tan nát, khó cứu vãn.
Chính mình thử nghiệm, chính mình kinh
qua để thấy được lòng tin của mình được củng cố
ra sao. Vì giá trị vô giá của lòng tin bạn không
thể nào xem nhẹ những trải nghiệm tự thân cần
thiết này. Chúng đích thực là chất liệu, là năng
lực giúp bạn duy trì và trưởng dưỡng tâm bồ đề.
Thiện Ý – San Jose 2009
|