Bình Yên Từ Trong Tâm
Trần Đình Hoành
“Yên lặng” là điều kiện cần thiết để quan sát.
Và bởi vì yên lặng quá hiếm hoi trong thời đại
chạy đua ồn ào của chúng ta, quan sát chính mình
trở thành quá khó khăn, vì vậy nhiều người không
có cơ hội thấy được mình một cách rõ ràng. Đây
là điều mà nhà Phật gọi là vô minh, và một số
triết gia và xã hội học gia Tây phương gọi là
“vong thân” (Alienation)
Vậy
thì điều đầu tiên bạn phải làm là tìm một chút
yên lặng mỗi ngày để quan sát mình. Ngồi yên
trong một góc công viên thanh vắng, hay đóng cửa
phòng ngủ và tắt nhạc, đương nhiên là bớt đi
được một tí ồn ào, nhưng chưa chắc như vậy đã là
yên lặng. Bởi vì trong đầu chúng ta thường có
nhiều “tiếng động”, như là bận rộn suy tính công
việc, lo lắng, giận ai đó, bực mình điều gì đó.
Chỉ
khi nào các tiếng động này lắng xuống, lúc đó ta
mới có được yên lặng. Đó cũng chính là lý do mà
các nhà đạo học Đông phương thường dạy người ta
xếp bằng và tập trung tư tưởng vào việc theo dõi
hơi thở. Kinh nghiệm cho thấy đây là cách hữu
hiệu nhất để làm cho các tiếng động trong đầu
mình lắng xuống. Các tôn giáo Tây phương thường
tìm sự tĩnh lặng trong cầu nguyện. Đó cũng là
một cách rất hay.
Bạn
có thể tìm bất kỳ cách nào hợp với bạn. Điều cốt
yếu là tĩnh lặng. Nếu bạn tập trung tư tưởng vào
việc quan sát một bông hoa đẹp chẳng hạn, quan
sát màu sắc, cánh hoa, nhuỵ hoa, các kết cấu của
hoa, cũng có thể làm cho các “tiếng động” khác
biến dần đi. Hay là nghe nhạc nhẹ và để tâm vào
nhạc một tí.
Khi
đã có yên lặng rồi, bắt đầu quan sát mình.
Có hai cách quan sát:
1. Quan sát quá khứ:
Nhìn lại mọi việc mình làm, mọi câu mình nói,
mọi suy nghĩ mình có trong ngày. Quan sát xem
mình đã làm điều gì không nên làm, và cần thay
đổi phong cách và thái độ trong tương lai không.
Đây chỉ là cách rất sơ đẳng.
2. Quan sát mình trong hiện tại:
Có ba giai đoạn quan sát — quan sát thân thể,
quan sát cảm giác, và quan sát tư tưởng.
Quan sát thân thể là nhắm mắt, dùng trí óc để
“nhìn” thân thể mình, nhìn thế ngồi hay thế nằm
của mình, nhìn tay chân, mặt mũi, tóc tai của
mình. Sau đó quan sát cảm giác, bắt đầu là cảm
giác trong thân thể như tê tay, ngứa chân, rồi
đến các cảm giác trong đầu óc như buồn, vui,
giận, bực mình, trống không, v.v… Kế đó quan sát
cả lý do mà mình có những cảm giác đó, như là ai
đó hồi chiều nói một câu mà tối nay mình còn cảm
thấy buồn buồn. Giai đoạn cuối cùng là quan sát
tư tưởng, “nhìn” xem cái đầu mình đang suy tư
điều gì, như là “mình đang bực mình vì cô này và
đang ước ao được mắng cô ta một trận”, hay “mình
đang nghĩ đến việc phải viết xong tờ trình ngày
mai”.
Chỉ giản dị vậy thôi.
Nếu
ngày nào trước khi ngủ ta cũng có khoảng mười
phút tập như thế, thì ta sẽ luyện cho hệ thần
kinh của mình nhận diện các cảm xúc và tư tưởng
của mình mỗi khi chúng xuất hiện. Và đã nhận
diện được tức là có thể kiểm soát được. Thông
thường việc nhận diện tự nó có hiệu quả ngăn
ngừa, cũng như kẻ trộm tự động ngưng trộm khi
hắn biết là người ta đã nhận diện được hắn là
tên trộm.
Các
thực tập trên đây dựa một tí theo thiền Tứ Niệm
Xứ của Phật giáo nguyên thuỷ. Thiền này có bốn
quan sát: thân thể, cảm giác, tư tưởng và vũ trụ.
Ở đây ta chỉ cần dùng ba bước đầu về mình mà
thôi. Hơn nữa, các vị sư thường ngồi xếp bằng để
thiền định. Tuy nhiên, nếu bạn ngồi xếp bằng mà
trong lòng thì cứ tương tư đến giường nệm và gối
ôm, thôi thì lên giường nằm ôm gối cho được việc.
Điều quan trọng là tĩnh lặng và quan sát, chứ
không nhất thiết là ngồi, nằm hay đi.
Bạn
chỉ cần tập quan sát chính mình như thế, một lúc
nào đó bạn sẽ thấy được những gì xảy ra trong
mình mỗi khi chúng đến và bạn có thể làm chủ
chính mình – không dễ nổi nóng, không dễ lo sợ,
không dễ mất bình tĩnh. Lúc nào cũng tĩnh lặng
và chủ động. Và nếu có ai thấy bạn nổi nóng, đó
không phải là vì bạn “bị” nổi nóng mà bạn cố
tình ra vẻ nổi nóng, vì làm như thế thì người
kia mới chịu nghe.
theo
Phật Tử Việt Nam
|