|
CẢM ƠN TẤT CẢ
Vĩnh Hảo
Người Tây phương
thường nói lời cảm ơn với nhau, giữa người cho
và người nhận, giữa người bán và người mua,
người giúp và người được giúp. Trong tương quan
hai chiều, ai cũng cảm ơn đối phương cả. Đây là
một trong những phép lịch sự xã giao Tây phương
mà tôi thích.
Nói đến việc cảm
ơn của người Tây phương, không thể không nói đến
Thanksgiving - Lễ Tạ Ơn - là một lễ lớn có nguồn
gốc tôn giáo, nhưng nay đã trở thành ngày lễ phổ
quát của dân gian, thế tục (secular holiday).
Trong tôn giáo, người ta tạ ơn thượng đế mà họ
tôn thờ. Trong dân gian ngày nay, việc cảm ơn
trong Lễ Tạ Ơn được mở rộng đến với tất cả những
đối tượng nào người ta mang ơn, do vậy, cảm ơn
cha mẹ, thầy giáo, sếp (chủ), người làm, nhân
viên bưu điện, người dọn rác, v.v.
Ý nghĩa tạ ơn,
cảm ơn như thế, thật là phù hợp với giáo lý Tứ
Ân đã có từ lâu trong truyền thống Phật giáo. Tứ
Ân hay Tứ Trọng Ân (bốn ơn nặng cần phải báo đền)
được nói đến trong nhiều kinh điển Phật giáo.
Đôi chỗ trình bày bốn ơn này khác nhau tùy theo
khuynh hướng, thời đại và quốc độ, nhưng phổ
quát nhất, xin được ra khỏi giới hạn thiền môn
để trình bày như sau:
- Ơn cha mẹ sinh
dưỡng, gia giáo,
- Ơn thầy dạy,
học đường, giáo dục lễ nghĩa và kiến thức,
- Ơn quốc gia, mà
đại diện là chính quyền, bảo vệ giang sơn, giữ
gìn an ninh xã hội, tổ chức và thi hành các luật
lệ chung để tạo đời sống trật tự, bình đẳng và
ấm no cho quốc dân,
- Ơn chúng sanh,
ơn của tất cả muôn loài.
Đối với hai ơn
đầu, cha mẹ và thầy dạy, người con và người học
trò nào cũng đều rõ, ở đây không cần bàn thêm.
Với ơn thứ ba là
quốc gia mà trực tiếp là chính quyền từ trung
ương đến hạ tầng, mỗi quốc dân cần nhận rõ nghĩa
vụ của mình nhằm góp phần hoàn chỉnh đời sống và
quyền lợi chung. Chính quyền của thời đại ngày
nay không phải là chính quyền do “ông trời” nào
sắp xếp, đặc cách cho làm “thiên tử” (ông trời
con), mà do ý nguyện của số đông, của toàn dân.
Chính quyền tốt thì ủng hộ, góp phần xây dựng,
làm cho thêm cường thịnh; chính quyền xấu thì
góp ý sửa sai, điều chỉnh, có khi cần phải làm
cách mạng để lật đổ, thiết lập một chính quyền
tốt đẹp hoàn hảo hơn. Bởi vì mục đích của chính
quyền là để an dân. Dân không an, xã tắc không
ổn định, chính quyền ấy không có lý do tồn tại
và bám giữ quyền bính. Suy ra, được sống yên
bình trong quốc gia nào phải nhớ ơn quốc gia đó.
Những người Việt tị nạn, đã định cư trên các
quốc gia tự do, dân chủ, phải nhớ ơn quốc gia
đón nhận và tạo điều kiện cho đời sống ổn định,
bình an, thăng tiến của mình. Sau hơn ba mươi
năm sống lưu vong, hầu hết người Việt tị nạn đều
trở thành công dân, có quốc tịch của các quốc
gia mà tâm thức ban đầu thường nghĩ là đất “tạm
dung”. Thế thì, là quốc dân của quốc gia mới,
không thể phụ ơn mà phải báo ơn bằng cách thi
hành các nghĩa vụ công dân, đóng góp tâm trí và
tài sức của mình vào cho sự phồn thịnh an vui
của quốc gia ấy; nếu không tích cực đóng góp
được thì cũng không làm điều gì trái ngược với
quyền lợi và nguyện vọng chung của toàn dân
trong quốc gia mà mình đang là công dân chính
thức. Chính quyền không phải là quốc gia, không
phải là tổ quốc. Chính quyền làm tốt thì mang ơn,
cảm ơn; chính quyền làm sai làm xấu thì lên
tiếng và bày tỏ thái độ phản đối để điều chỉnh.
Góp phần làm cho đẹp cho tốt hơn, đó là nhớ ơn,
báo ơn quốc gia, chứ không phải nhắm mắt nhắm
mũi cảm ơn những kẻ cầm quyền bán nước, hại dân.
Bây giờ hãy nói
về ơn thứ tư, là ơn chúng sanh. Đừng nghĩ chúng
sanh ở đây là hàng sinh linh luân hồi đối với
Phật và Bồ-tát giác ngộ. Chúng sinh ở đây bao
gồm tất cả loài hữu tình và vô tình. Một định
nghĩa khá phổ thông của nhà Phật là “giả chúng
duyên nhi sanh, cố viết chúng sanh,” có nghĩa là
cái gì vay mượn các yếu tố/phần tử khác để được
sinh ra thì cái đó là chúng sanh. Hoa không tự
nó sinh ra mà cần có hạt giống, đất, nước, phân
bón, không khí, ánh nắng. Vậy hoa là chúng sanh.
Người không tự mình sinh ra mà cần có sự kết hợp
của thần thức, tinh huyết của cha mẹ, cùng với
tứ đại (các hợp chất đất, nước, không khí-gió,
nhiệt độ-lửa). Vậy người là chúng sanh. Tứ đại (đất,
nước, gió, lửa) cũng không tự sinh mà phải nhờ
các nguyên tử đặc trưng của mỗi chất kết hợp nên
(âm tử, dương tử, trung hòa tử - electron,
proton, neutron), vậy tứ đại cũng là chúng sanh.
Các loài muông thú cho đến các loài vô tình như
đất, đá, cỏ cây, v.v... cũng đều nhờ đến nhiều
yếu tố nhân duyên khác mà sinh ra. Tóm lại, tất
cả những gì hiện hữu trên cuộc đời, trong vũ trụ,
hữu hình hay vô hình, hữu tình hay vô tình, đều
là chúng sanh.
Ơn chúng sanh là
ơn của toàn thể vũ trụ, vạn hữu. Cho nên, ơn cha
mẹ, ơn thầy dạy, ơn quốc gia, là nói cho cụ thể,
chứ ba ơn đó đều nằm trong ơn chúng sanh. Tổ
tiên, ông bà sinh ra cha mẹ phải nhờ tất cả
những yếu tố nhân duyên chung quanh, trực tiếp
và gián tiếp kết hợp, tác động. Thầy dạy, quốc
gia cũng thế. Không có ai, không có cái gì tự
sinh ra. Tất cả đều phụ thuộc vào nhau, nương
vào nhau, tác hưởng với nhau mà hình thành mọi
sự, mọi vật, mọi loài trên đời. Triết lý nhà
Phật gọi đó là tương sinh, cộng sinh.
Vậy, nghiệm xét
thật sâu mối tương quan chằng chịt giữa con
người và chúng sanh, mỗi người chúng ta đứng
trước cuộc đời, phải trân trọng cảm ơn tất cả.
Chẳng có ai, chẳng có vật gì trên đời này mà
không ban ơn đến chúng ta.
Nâng một ly nước lên uống, chúng ta thấy nước,
người mang nước đến, người sản xuất cái ly, ông
bà cha mẹ của những người này, những người tạo
ra phương tiện chuyên chở để mang nước đến,
những người tạo ra máy lọc nước, ông bà cha mẹ
của những người này, thầy dạy của những người
này, những người tạo ra cơm ăn áo mặc cho tất cả
những người kể trên... Nghiệm càng sâu, càng
thấy rõ sự liên hệ bất phân giữa mình với thế
giới, với muôn loài. Cho nên, cảm ơn là cảm ơn
tất cả. Chúng ta luôn là kẻ thọ ơn của thế giới,
của chúng sanh. Với ý niệm đó, đừng bao giờ cho
rằng mình là kẻ ban ơn, dù mình đã cho ra một
thứ gì. Người xưa thường nói: “Thi ân bất ký,
thọ ân bất vong”, tức là khi ban ơn thì đừng nên
nhớ, khi chịu ơn thì đừng nên quên. Bởi vì trong
mạng lưới hỗ tương chằng chịt giữa mỗi cá nhân
với toàn thể thế giới, chúng ta thực sự chẳng
ban ơn cho ai thứ gì cả. Tất cả đều là sự trao
đổi, hỗ trợ, hỗ tương. Hãy tự cho mình là kẻ thọ
nhận ơn lành của thế giới, của tất cả chúng
sanh. Đó là thái độ khiêm cung, hiểu biết của
con người trong thời đại mới, thời đại mà người
ta nhận thức rằng hành tinh này chỉ là một phần
tử thật nhỏ của thiên hà vũ trụ bao la, thời đại
mà người ta nhìn ra tính cách tương quan,
tương hệ của anh em nhân loại càng lúc càng rõ
ràng hơn.
Đó là nhìn cái ơn
trong sự thuận lý. Chứ ngay cả
trường hợp
một cá nhân hay nhóm người nào cố tình làm tổn
hại đến mình, dĩ nhiên chúng ta cần có giải pháp
đối phó để vượt qua hoàn cảnh nghịch ý đó, nhưng
trong lòng cũng nên tỏ niềm biết ơn. Biết ơn kẻ
xấu đã cho mình bài học của sự luyện tâm. Nhờ
họ, mình hiểu được sự nhẫn nại, lòng khoan dung
và đức trầm tĩnh của mình. Không có sự nghịch ý,
sẽ không bao giờ chúng ta hiểu được tâm chúng ta
cả.
Để
cảm ơn tất
cả chúng sanh, chúng ta tập sống đơn giản, hòa
bình, nhân ái, đừng cố tình hủy hoại và lạm dụng
tài nguyên của thế giới, đừng làm ô nhiễm môi
trường sống bằng sự ích kỷ, thù hận, tham lam cá
nhân, những yếu tố dẫn đến chiến tranh, chết
chóc, khủng bố, đói nghèo. Sự phung phí và thờ ơ
của chúng ta luôn tác hại đến kẻ khác, chúng
sanh khác.
Tóm lại, không
cần phải đợi đến một ngày lễ lớn mỗi năm để nhớ
ơn hay báo ơn. Chúng ta có thể nói lời cảm ơn
với tất cả những ai ta tiếp xúc hàng ngày. Chẳng
hạn, khi cảm ơn cha mẹ, cảm ơn người bán hàng
hay người mua hàng, chúng ta đồng lúc liên tưởng
đến tất cả nhân duyên nào liên hệ với những
người đó. Trong liên tưởng như vậy, chúng ta
luôn có trong ta một thế giới thân thuộc, gần
gũi, đầy ơn lành của muôn loài chúng sanh. Và
như vậy, một lời cảm ơn cha mẹ, một lời cảm ơn
người bán hàng hay mua hàng, chúng ta cảm ơn tất
cả.
Tuần lễ Thanksgiving, cuối tháng 11 năm 2009
Vĩnh Hảo
|
