|
HẠNH PHÚC - Mộng & Thực
Thiện Ý
Có câu nói là mọi
người đều có quyền tìm kiếm và thụ hưởng hạnh
phúc. Không phải ai cũng đang nỗ lực sống và làm
việc miệt mài ngày đêm để xây đắp cho hạnh phúc
tương lai đó sao? Còn bạn thì sao? Bạn có cảm
giác là mình đang đi đúng hướng không? Hay hạnh
phúc chỉ là những định nghĩa không tưởng?
Nói thật, tôi
cũng không biết trả lời sao! Tôi chỉ biết rằng
hạnh phúc thực có, chớ không phải định nghĩa
viễn vông. Nhưng cái chính yếu là bạn đã từng
kinh qua hạnh phúc thật sự chưa? Và bạn đã cảm
nhận nó khi nào? Nếu chưa thì … mình tiếp tục
vậy.
Hạnh phúc: Định
nghĩa thực sự?
Nếu muốn tìm kiếm
một định nghĩa thực sự cho hạnh phúc là gì thì
không khó, vì đã có vô số những giải nghĩa thế
nào là hạnh phúc bằng đủ mọi ngôn ngữ trên thế
giới rồi. Cái chính là bạn đã có cảm nhận nó
chưa? Bạn đã thực sự thấy mình thụ hưởng hạnh
phúc? Tôi nghe có người nói rằng: “Không có một
con đường nào đưa đến hạnh phúc cả, vì hạnh phúc
đích thực chính là cách biết sống”.
Bạn có cảm thấy
câu nói này hơi khó hiểu không? Xin tạm giải
thích là, chúng ta chỉ cảm nhận được hạnh phúc
thực sự khi biết sống ngay trong lúc nó có mặt.
Tất cả những ước mơ, xếp đặt, mong đợi để đạt
được hạnh phúc thực sự chỉ là những ước mơ, mong
đợi mà thôi. Hạnh phúc đến rồi đi, lâu bền hay
mỏng manh, đều tùy vào cách biết sống với nó của
bạn.
Giống như khi còn
bé, ta mơ ước được món đồ chơi mà mình thích
nhất. Rồi, nhân một buổi lễ lạt gì đó, chúng ta
nhận được món quà mình khao khát. Vậy, hạnh phúc
thật sự là khi nào: trước hay sau khi nhận quà?
Có
người cho rằng: trước khi nhận quà, đó là hạnh
phúc trong mộng và sau khi nhận quà, đó mới
chính là hạnh phúc thật sự. Dù bạn cho nó là gì
đi nữa, việc bạn có đón nhận và tỉnh thức khi
hạnh phúc đến, đó mới chính là điều quan trọng.
Ai là người hạnh
phúc?
Nếu chỉ vì muốn
che giấu những điều không như ý trước mặt mọi
người mà bạn phải giả vờ là mình hạnh phúc vô
ngần, thì tôi xin bạn hãy xem kỹ lại mình sống
đang sống cho ai? Cho chính mình hay cho người
khác? Chính bạn là người đang định nghĩa thế nào
là sống hạnh phúc, và từ định nghĩa này bạn đi
tìm một mẫu người bạn cho là đang sống hạnh phúc
để làm theo. Bạn so sánh đời sống của mình với
những người bạn cho là có hạnh phúc.
Tuy nhiên, điều
hơi kỳ lạ là đa số chúng ta cùng có một khái
niệm về mẫu người có hạnh phúc khá giống nhau.
Chẳng hạn, họ là người dư ăn, dư để và có công
ăn việc làm ổn định. Họ không phải lo nghĩ nhiều
về vật chất, và có một gia đình vợ chồng đầm ấm,
thương yêu, con cái rất ngoan hiền, dễ thương.
Họ thành công trên con mọi lĩnh vực, từ chuyện
làm ăn đến gia đình con cái. Thế, nếu bạn nhìn
quanh mình đã có bao người đạt được mẫu đời sống
lý tưởng như trên?
Còn bạn thì sao?
Bạn nghĩ khi nào mình sẽ thành tựu được như vậy?
Hay bạn cho rằng phải đến khi mình kiếm đủ tiền
thì hay đủ giàu thì mình sẽ sống có hạnh phúc?
Nếu giá trị của
hạnh phúc được định nghĩa bằng sự thành công về
mặt vật chất, vậy chắc chắn những nhà tỷ phú,
triệu phú hạnh phúc hơn chúng ta rất là nhiều.
Nhưng tại sao các nhà tỷ phú như Bill Gate và
Warren Buffett đều đề cao tính bố thí và làm từ
thiện. Họ cũng nhấn mạnh về việc thiện nguyện,
chứ không phải là bố thí vật chất, khiến mang
lại niềm hạnh phúc lâu bền hơn cho họ.
Đương nhiên tài
chánh sẽ giúp khai thông một số vấn đề, nhưng
chúng không đóng vai trò chủ chốt trong sự mang
lại hạnh phúc, an lạc. Họ cho biết hạnh phúc rất
dễ lan truyền. Khi nhìn thấy người khác an lạc,
chúng ta cũng cảm thấy an lạc và hạnh phúc theo.
Đặc biệt trong hoàn cảnh khủng hoảng kinh tế như
hiện nay, có biết bao nhiêu những nhà triệu, tỷ
phú giàu sang như các tài tử điện ảnh, phú gia,
đại gia… sống trong hoảng sợ, lo âu. Lo sợ vì
không biết làm sao để giữ tài sản của mình cho
trọn vẹn và không biết việc làm ăn của mình có
thành tựu hay không.
Đức Dalai Lama
trong một lần viếng thăm một số đệ tử vốn là tài
tử Holywood và các nhà tài chánh hàng đầu tại Mỹ,
Ngài được mời về nghỉ ngơi tại một biệt thự sang
trọng trong vùng Malibu - California. Việc phát
hiện tại sao họ dùng rất nhiều thuốc ngủ và
thuốc trợ tim đã khiến Ngài thấu hiểu tại sao họ
lại chuyên cần tu tập tâm linh như vậy, dù sống
trong những tiện nghi vật chất sang trọng và dư
thừa.
Khi có người hỏi
Hòa thượng Thánh Nghiêm về hạnh phúc, Ngài nói:
“Người ta sở dĩ cảm thấy thất vọng là vì mơ mộng
về tương lai, kết quả tương lai với những gì mơ
tưởng đều không giống nhau, cho nên thất vọng.
Sống trong hiện tại chính là thực hiện ước mơ
tương lai. Sống trong hiện tại là vui vẻ nhất”.
Hạnh phúc hay khổ
đau?
Trong kinh
Kandaraka (Trung Bộ II, số 51), Phật bàn đến
bốn
hạng người tự hành khổ, hạng người hành khổ
người, hạng người vừa tự hành khổ vừa hạng khổ
người, hạng không tự hành khổ, không hành khổ
người mà lại sống một đời thánh thiện.
Thế Tôn giới
thiệu tổng quát về nếp sống “không làm khổ mình,
không là khổ người”, hay nói khác đi, giới thiệu
nếp sống đem lại an lạc, hạnh phúc cho mình và
cho người.
Đa số chúng ta
thuộc về ba hạng người bên trên. Việc tự mình
hành khổ dường như là một nghiệp dĩ do tập khí,
thói quen sinh ra.
Có một câu chuyện
kể về một vị sư xây một bức tường của tu viện.
Sau khi xây xong, vị sư này và các sư khác khá
hài lòng với kết quả do “một tay ngang” xây lên.
Thế nhưng, một vài vị Phật tử bỗng phát hiện có
một hai viên gạch bị xếp lệch. Nghe tin, vị sư
vội vàng đến xem bức tường và công nhận là có
hai viên gạch bị lệch. Từ đó mỗi ngày sư ra sân
ngắm nhìn bức tường và vô cùng khó chịu. Cuối
cùng, không thể chịu nổi sư quyết định phá bỏ
bức tường. Nhưng vì phải tốn tiền để mua sắm
thêm vật liệu, vị sư bắt buộc phải báo cho sư
phụ trụ trì biết.
Sau
khi xem xong, vị sư trụ trì nói rằng chẳng có lý
do gì phải phá bức tường đi. Vị sư xây tường bèn
chỉ ra cho sư trụ trì thấy hai viên gạch lệch
kia. Nghe xong, vị trụ trì nói rằng, tại sao lại
đi chú ý đến hai viên gạch lệch mà muốn phá cả
bức tường đi, trong khi hàng ngàn viên gạch khác
được sắp xếp thật cân bằng, đẹp mắt. Người tự
hành khổ thường là vậy, chỉ chú ý đến những lỗi
lầm mà quên đi những thành công lớn khác!
Đức Phật đã dạy:
“Tâm rất khó nhận biết, nó rất mỏng manh và vi
tế. Nó đến và đi tùy ý. Người không cần kềm giữ
tâm mình. Vì biết gìn giữ tâm sẽ mang đến cho ta
hạnh phúc”. Trong đời sống hàng ngày, chúng ta
luôn bị tác động của ngoại cảnh chi phối. Do vậy,
chúng ta thường đánh mất mối liên lạc với cái
tánh biết của mình.
Việc luyện tập
thở và mỉm cười là cách đưa tâm về nhà hay nói
theo kiểu thiền là “đưa trâu vào chuồng” khiến
chúng ta thấy được sự biến hóa của tâm. Những
biến hóa này có ảnh hưởng rất lớn đến cách suy
nghĩ, thái độ và hành xử của bạn đối với hoàn
cảnh trước mắt.
Chẳng hạn, với
tâm lý lo sợ và thái độ bi quan về tình hình
kinh tế bấp bênh như hiện nay, chúng ta đã và
đang chứng kiến những cách hành xử vô lý và
thiếu chánh niệm từ những người (hay có khi là
chính bạn) đã được học và thấu hiểu Phật pháp,
dẫu rằng trên môi lúc nào cũng thốt ra hai chữ
VÔ THƯỜNG…
Những hành giả đã
hành trì Phật pháp luôn hiểu rằng: đây chính là
lúc chúng ta đang được thử thách xem nội lực của
mình có đủ mạnh để đối phó với những áp lực đang
dồn dập tấn công chúng ta. Nếu nao núng và lo sợ,
rõ ràng chúng ta đang thua cuộc. Vậy, hãy tỉnh
thức quay về nhận diện và chấp nhận mình đang
thất bại và bắt đầu một “chiến thuật” mới. Thay
vì, tiếp tục chống chế hay chối bỏ khiến mình
càng lúc càng lún sâu vào khổ đau, phiền não…
Theo lời Phật dạy,
hạnh phúc có từ sự an tịnh trong nội tâm. Đó là
khi lòng chúng ta mở ra và sống trong cái phút,
giây hạnh phúc đang có mặt (hiện tại lạc trú).
Vậy, yếu tố chánh niệm là đầu mối, giúp bạn quán
sát tâm mình, có mặt hay không để thưởng thức
phút giây an lạc đó. Tâm ta luôn có những con
virus uế nhiễm hoành hành, quấy phá.
Có một bé gái học
lớp Ba, sau khi học xong một khóa thiền trong
trường, mô tả kinh nghiệm của bé như sau: “Con
muốn ra đường chơi nhưng mẹ không cho. Con giận
mẹ, giận ghê lắm! Con bèn chú ý cơn giận của
con, và bắt đầu theo dõi hơi thở, vừa để ý đến
cơn giận. Có cái gì đó khó chịu trong bụng. Con
lặp đi lặp lại sự chú tâm từ hơi thở đến cơn
giận. Sau đó, con đi gặp mẹ. Con nói chuyện với
mẹ rất bình tĩnh và dịu dàng về cơn giận của
con. Buổi nói chuyện thật tốt đẹp, và con đạt
được một thỏa thuận với mẹ”.
Nếu thấy được
chúng thì cho dù có được an tịnh, nhận thức được
những khuấy động, phiền não vây quanh, tâm ta
vẫn giữ được an tịnh, nhận thức được những khuấy
động đó chỉ là tạm thời, vì các hiện tượng buồn,
vui rồi cũng sẽ qua đi. Đó chính là lúc chúng ta
sống trong hạnh phúc thật sự vì mình đã thoát
được cảnh khổ buồn vui bất chợt của vô thường.
Không có con
đường nào đưa đến hạnh phúc vì khi đến cuối con
đường đó, những hạnh phúc mà mình thêu dệt, xây
đắp chỉ còn lại là những quá khứ mà thôi. Tuy
nhiên, lộ trình kinh qua trên con đường tìm kiếm
hạnh phúc là có thật! Vậy, chúng ta thật sự sống
hay có mặt trong những quá trình này, chẳng phải
là lúc chúng ta đang sống trong hạnh phúc đó sao!
Các bạn hãy cùng
tôi suy gẫm về hạnh phúc mộng và thực qua bài
thơ Lô Sơn của Đỗ Phủ:
“Lô sơn yên tỏa
Triết Giang triều
Vị đáo bình sinh
hận bất tiêu
Đáo đắc hoàn lai
vô biệt vị
Lô sơn yên tỏa
Triết giang triều”
Bản dịch tiếng
Việt của thầy Mật Thể:
“Mù tỏa Lô Sơn
sóng Triết Giang
Khi chưa đến đó
hận muôn vàn
Đến rồi về lại
không gì lạ
Mù tỏa Lô Sơn
sóng Triết Giang”
| 
