Tiến Trình Chết Của Con
Người
NGUYÊN LIÊN
Con người
lúc sắp chết do diễn tiến của nghiệp và hiện
tượng của nghiệp mà có biểu hiện lâm chung mỗi
người mỗi khác. Cũng như khi sắp chết, xác thân
sẽ có những chỗ nóng ấm sau cùng. Tìm hiểu
biểu hiện lâm chung và hơi nóng đi ra cuối cùng
trên xác thân người chết, chúng ta có thể biết
được cảnh giới họ đang chuẩn bị tái sanh.
Cổ thi có câu:
“Ta nay thấy
người chết
Trong lòng nóng
xót xa
Chẳng xót vì kẻ
chết
Vì phải đến phiên
ta”.
Bài thơ nói lên
tâm trạng lo âu đầy sợ hãi của con người khi đối
diện với cái chết mà một ngày nào đó sẽ đến
phiên mình. Cuộc sống thì quá mong manh, cái
chết lại chắc chắn. Do vậy, sống chết là vấn đề
lớn, chúng ta dù cố né tránh cũng không thể
thoát khỏi. Vì thế, chúng ta hãy can đảm đối
diện với cái chết để tìm hiểu tiến trình chết
của con người như thế nào? Sau khi chết con
người đi về đâu? Ngõ hầu trong cuộc sống hiện
tại chúng ta có sự định hướng và chuẩn bị tư
lương trước một cuộc sắp đi xa này.
Trước khi đi vào
tìm hiểu về tiến trình chết của con người, chúng
ta thử sơ lược qua một vài quan điểm của các nhà
khoa học, các nhà tôn giáo và của đạo Phật nói
về cái chết và sau khi chết là hết hay còn.
I. Quan điểm chết
của đạo Phật và các nhà khoa học, các nhà tôn
giáo khác
Trạng thái chết
và sau khi chết con người còn hay mất, nếu còn
sẽ có sự tái sanh như thế nào, luôn là vấn đề
nóng bỏng của các nhà tôn giáo, các nhà khoa học
cũng như của đạo Phật. Có rất nhiều quan điểm
được trình bày xoay quanh chủ đề này. Mỗi quan
điểm đưa ra ít nhiều có sự biện minh cho quan
điểm của mình là chính xác. Tựu trung, chúng ta
có thể phân biệt thành ba quan điểm nổi bật
trình bày trạng thái chết và sau khi chết như
sau:
1. Quan điểm của
các nhà khoa học (Duy vật)
Các nhà khoa học
cho rằng con người là một dạng vật chất do tinh
cha huyết mẹ cấu thành. Thân mạng này sau khi
chết là hết, cát bụi sẽ trở về với cát bụi. Như
thế, các nhà khoa học chủ trương chỉ có đời hiện
tại không có đời sau. Quan điểm này đạo Phật gọi
là “Đoạn kiến ngoại đạo”.
Quan điểm con
người sau khi chết là hết, sẽ đưa đến những định
kiến sai lạc, đưa con người vào việc sống gấp,
cố tận hưởng mọi khoái lạc, bất chấp những việc
làm đầy tội lỗi... Bởi con người không chịu
trách nhiệm trước mọi việc làm của mình. Chủ
nghĩa hiện sinh của Tây phương, hay đạo Ahum của
Nhật Bản... cũng từ quan điểm này mà phát sanh.
2. Quan điểm của
các nhà tôn giáo (Duy tâm)
Các nhà tôn giáo
chủ trương con người sau khi chết thân thể tan
rã và linh hồn sẽ đầu thai sang kiếp khác. Quá
trình đầu thai theo họ, xoay quanh hai quan điểm
sau:
- Quan điểm thứ
nhất, cho rằng con người sau khi chết tái sanh
vào cảnh giới nào, điều này hoàn toàn tùy thuộc
vào ý muốn của Thượng đế.
- Quan điểm thứ
hai là chúng sanh ở cảnh giới nào sẽ tiếp tục
tái sanh vào cảnh giới đó. Ví như con người sau
khi chết sẽ đầu thai tiếp tục làm người, loài
trời sau khi chết sẽ tiếp tục đầu thai làm trời...
Quan điểm tái
sanh tùy thuộc ý muốn của Thượng đế, hay hiện
đời làm loài gì đời sau sẽ đầu thai tiếp tục làm
loài đó. Quan điểm này, đạo Phật gọi là “Thường
kiến ngoại đạo”.
3. Quan điểm của
đạo Phật
Đạo Phật hoàn
toàn không chấp nhận hai quan điểm trình bày
trên. Đạo Phật cho rằng con người hay chúng sanh
là một hợp thể của năm uẩn. Do vậy, khi con
người chấm dứt thân mạng, phần sắc thân sẽ tan
rã, tứ đại trả về với tứ đại nhưng phần tinh
thần (thần thức) thì không hoại diệt.
Thần thức đó sẽ
tùy theo nghiệp thiện hay ác đã tạo trong quá
khứ mà thác sanh một trong sáu cảnh giới luân
hồi. Trừ trường hợp người nào hiện đời có công
phu tu tập, dứt trừ các hoặc nghiệp phiền não,
thì sau khi chết không còn tái sanh vào một
trong sáu cảnh giới luân hồi.
Như thế,
đạo Phật
chủ trương chết chỉ là một quá trình vận động và
thay đổi của con người từ một dạng xác thân này
sang một dạng xác thân khác, dưới sự dẫn dắt của
nghiệp lực. Chỉ khi nào con người tự chấm dứt
được nghiệp, tức đạt đến cảnh giới Niết-bàn giải
thoát, không còn lẩn quẩn trong vòng sống và
chết đầy bi ai khổ lụy này.
II. Hiện tướng
chết của con người
Thông thường, tất
cả chúng sanh nói chung và con người nói riêng,
trước khi chết đều có các tướng chết hiện ra.
Những tướng chết hiện ra đối với con người, nhân
gian thường gọi là “điềm” báo hiệu cái chết. Một
số người thường hay cọ xát với việc sống chết,
khi nhìn vào một số biểu hiện của người bệnh
nặng nào đó, họ có thể đoán định người này sắp
chết.
1. Hiện tướng
chết của chư thiên (Ngũ tướng suy hao)
Trước khi tìm
hiểu về các hiện tướng chết của con người, chúng
ta thử tìm hiểu về các hiện tướng của chư thiên.
Theo trong các kinh dạy, một vị thiên tử khi sắp
chết sẽ có năm tướng suy hao hiện ra. Thuật ngữ
chuyên môn của đạo Phật gọi là Ngũ tướng suy hao.
a. Y phục dính
bụi: Do phước báo, thiên y của thiên tử không
bao giờ dính bụi, nhưng khi có hiện tượng thiên
y dính bụi thì đó là tướng chết của thiên tử
hiện ra.
b. Vòng hoa trên
đầu héo: Mỗi vị thiên tử đều có thiên quan làm
bằng vòng hoa báu, luôn tươi tốt, rực rỡ, nhưng
khi vòng hoa trên đầu tự nhiên rũ héo, đó là
tướng chết của thiên tử hiện ra.
c. Hai nách chảy
mồ hôi: Hai nách của thiên tử không bao giờ có
mồ hôi như con người, nhưng khi hai nách chảy mồ
hôi thì đó là tướng chết của thiên tử hiện ra.
d. Thân có mùi
hôi: Thân thể của thiên tử luôn có mùi thơm ngào
ngạt dễ chịu, nhưng khi trong thân bốc mùi hôi
khó chịu thì đó là tướng chết của thiên tử hiện
ra.
e. Không thích
ngồi trên chỗ ngồi của mình: Trong cung điện mỗi
vị thiên tử đều có thiên tòa riêng biệt và khi
ngồi vào thì có cảm giác an ổn khoái lạc, nhưng
khi không thích ngồi trên thiên tòa thì đó là
tướng chết của thiên tử hiện ra.
2. Hiện tướng
chết của con người
Thiên tử trước
khi chết có ngũ tướng suy hao, còn con người
trước khi chết có những hiện tướng gì? Theo
trong Thọ Mai Gia Lễ, hiện tướng chết của con
người đại để chia thành ba phần, đó là biến
tướng, cử chỉ thay đổi và lời nói khác thường.
a. Biến tướng
(dung mạo có sự biến đổi):
- Hai vầng thái
dương tối đen, quanh miệng có màu vàng hoe bao
bọc
- Lưỡi đen hoặc
trở nên xanh lè
- Đầu sống mũi
xiên vẹo
- Hai gò má tự
nhiên bị lệch
- Hai mắt long
lanh sáng ngời
- Mắt ưa nhìn
trộm, nhưng khi người khác nhìn lại thì tránh đi
b. Cử chỉ thay
đổi:
- Thích cạy răng
và gãy móng tay
- Hay vuốt mắt và
vuốt tóc
-
Ưa vân vê tà áo cho có nếp vuông
-
Hay nói lảm nhảm một mình và liếm môi
-
Những người bệnh tự nhiên từ bàn chân đến đầu
gối sưng lên rồi xẹp xuống hai lần
c.
Lời nói khác thường:
-
Hay nói chuyện nhân nghĩa vu vơ để tỏ rõ lòng
mình
-
Hay nói chuyện chán đời
-
Hay nói chuyện mai hậu
-
Hay thở dài chép miệng, con mắt lờ đờ ưa ngó xa
xăm
-
Tự nhiên nói chuyện hậu sự, chia của cải cho
người khác
Như
vậy, nếu người bệnh có một trong vài hiện tướng
kể trên, tức tướng chết hiện ra, báo hiệu người
này sắp chết.
Với các hiện
tướng như thế, người trợ niệm cần phải nắm rõ để
tùy cơ nghi niệm Phật trợ niệm cho người sắp
chết, mới được thành tựu.
3. Giải thích về
một số hiện tượng khác trước khi chết
Ngoài ra, có một
vài hiện tượng biểu hiện của con người trước khi
chết, như tự nhiên đột tỉnh, bắt chuồn chuồn,
thở mang cá, chết đi sống lại, khi chết hộc máu...
Giải thích các hiện tượng này đại để như sau:
Hiện tượng người
bệnh nằm mê man, đột nhiên tinh thần có sự tỉnh
táo, thân thể tự nhiên khỏe mạnh, hoặc nói cười
sảng khoái... đây là hiện tượng bừng tỉnh trước
khi chết. Cũng như ngọn đèn trước khi tắt, ánh
lửa tự nhiên rực sáng, hiện tượng người bệnh tự
nhiên đột tỉnh cũng như thế. Thông thường người
bệnh rơi vào trường hợp này thì khoảng hai tiếng
đồng hồ sau sẽ chết.
Hiện tượng bắt
chuồn chuồn là tay người hấp hối quơ cào trên
không... đây là một hình thức thể hiện sự cố
gắng kháng cự lại cái chết, cố gắng níu kéo sự
sống của người hấp hối. Bởi vì, phần nhiều con
người ai cũng đều tham sống sợ chết. Hiện tượng
thở mang cá: con cá thở bằng mang, hơi thở của
nó rất yếu và chậm. Người hấp hối ở thời điểm
thở mang cá tức hơi thở đã đuối dần, để rồi
chuyển qua giai đoạn tắt hơi.
Hiện tượng chết
rồi sống lại, do vì con người mới chết, thời
điểm hơi thở mới tắt, nhịp tim tuy ngưng đập,
nhưng thần thức của người này vẫn chưa ra khỏi
thể xác, ở giai đoạn này con người được tính là
chưa chết. Vì thế họ có thể tỉnh lại, sống lại.
Hiện tượng người chết khi có người vào tự nhiên
hộc máu, đấy là giữa người chết và người sống đó,
khi sống có sự oán hận lẫn nhau, hoặc đôi khi
người chết có nhiều việc oan ức chưa kịp bày tỏ,
khiến tâm thức cảm thấy bực tức, sân hận, biểu
hiện ra bằng hình thức máu hộc ra bên ngoài...
III. Trạng thái
chết
Trạng thái chết
và sau khi chết là một vấn đề khó lý giải, nếu
không nói là việc làm không tưởng đối với hạng
người chưa chứng ngộ như chúng ta. Do vậy, tất
cả những vấn đề được đặt ra và trình bày trong
bài viết này chúng tôi đều y cứ theo kinh điển.
1. Các nguyên
nhân dẫn đến cái chết
Ngọn đèn dầu tắt
là do bốn nguyên nhân, một là dầu hết, hai là bị
gió thổi, ba là vừa hết dầu lại có ngọn gió thổi,
và bốn là do nguyên nhân khách quan khác. Cũng
vậy, con người sở dĩ chết, theo đạo Phật cũng
không ra ngoài một trong bốn nguyên nhân sau:
a. Sự kiệt lực
của nghiệp tái tạo: Thân mạng con người sở dĩ
tồn tại là do nghiệp. Khi năng lực nghiệp (làm
người) từ quá khứ đã hết thì những sanh hoạt của
nguồn cơ thể ở trong đó cũng chấm dứt.
b. Tuổi thọ hết:
Tuổi thọ dài hay ngắn tùy theo phước báo của mỗi
cảnh giới. Khi tuổi thọ con người đã hết, thường
tuổi thọ của con người trong giai đoạn hiện nay
trung bình là bảy mươi lăm tuổi, dù nghiệp lực
chưa chấm dứt con người cũng phải chết.
c. Nghiệp tái tạo
và tuổi thọ đồng chấm dứt: Khi nghiệp tái tạo (nghiệp
làm người) và tuổi thọ đồng một lúc chấm dứt thì
con người phải chết.
d. Một nghiệp lực
ngược chiều ngăn chặn nghiệp tái tạo: Trường hợp
nghiệp tái tạo chưa hết, tuổi thọ chưa chấm dứt,
nhưng do một nghiệp lực ngược chiều thật mạnh
ngăn chặn nghiệp tái tạo, rơi vào trường hợp này,
con người cũng chết. Những cái chết đột ngột,
bất đắc kỳ tử... đều rơi vào tình huống này.
Trong Kinh Dược
Sư có nêu chín thứ chết yểu (ăn không đúng lượng,
ăn thức ăn không tiêu, ăn không tiêu lại ăn nữa,
vật sống không nôn ra, vật chín lại giữ lâu,
không gần thầy thuốc, với việc đã qua không biết
nên giảm hay nên tăng, chẳng phải thời làm hạnh
bất tịnh, chẳng phải lượng làm hạnh bất tịnh)
cũng thuộc trường hợp này.
Sự chấm
dứt thân mạng của con người không thoát ra ngoài
một trong bốn trường hợp kể trên. Do vậy, chúng
ta dễ cảm nhận được thân phận mong manh “đèn
treo trước gió của đời người”. Chỉ có việc xả -
ly huyễn thân chứng đắc Pháp thân, chúng ta mới
có thể an tâm yên nghỉ, mới là làm xong việc
lớn. Nào, ai là bạn tri âm!
2. Tiến trình
chết của sắc thân
Khi con người
chết, trải qua hai tiến trình là tiến trình chết
của sắc thân và tiến trình chết của tâm thức.
Sắc thân con
người hay chúng sanh vốn do tứ đại (đất, nước,
gió, lửa) giả hợp mà thành. Do vậy, khi thân này
mạng chung tứ đại sẽ trở về với tứ đại. Nói cách
khác, tiến trình chết của con người là tiến
trình phân tán của tứ đại. Tiến trình chết nơi
sắc thân con người lần lượt diễn bày như sau:
a. Địa đại lấn áp
thủy đại: Đầu tiên người bệnh cảm thấy cơ thể
nặng nề, mệt mỏi, các đốt xương trong thân nhức
mỏi vô ngần. Thế nên bệnh nhân có các hiện tượng
như tay chân co rút, gân mạch run rẩy... Đây là
trạng thái địa đại lấn áp thủy đại.
b. Thủy đại lấn
áp hỏa đại: Tiếp theo bệnh nhân cảm thấy như có
một luồng hơi lạnh từ ngoài xâm nhập vào cơ thể,
khiến toàn thân lạnh cóng tợ như nằm trên băng
tuyết... Thế nên bệnh nhân có các hiện tượng:
hơi thở buốt lạnh, tứ chi lóng cóng... Đây là
trạng thái thủy đại lấn áp hỏa đại.
c. Hỏa đại lấn áp
phong đại: Giai đoạn này mạng sống chỉ còn một
nửa. Bấy giờ người hấp hối cảm nhận như một
luồng hơi cực nóng từ bên ngoài thổi vào thiêu
đốt cơ thể, sự nóng bức còn hơn ngồi trên hố lửa...
Thế nên bệnh nhân có hiện tượng sắc mặt ửng đỏ,
ngực ran nóng, tinh thần tối tăm. Đây là trạng
thái hỏa đại lấn áp phong đại.
d. Phong đại phân
ly: Sau cùng, bệnh nhân cảm nhận như có một
luồng gió cực mạnh thổi bạt làm cho cơ thể tan
nát như vi trần, đau đớn rã rời. Đến giai đoạn
này xác thân đã chết, bốn đại đều phân tán, các
giác quan đều bại hoại, chỉ còn thần thức chuẩn
bị lìa khỏi thân để tùy theo nghiệp duyên đã tạo
trong quá khứ và hiện tại mà tái sanh vào các
cảnh giới tương ứng.
Sự chấm dứt thân
mạng của con người quả thật là vô cùng đau đớn.
Nỗi đau đớn khi tứ đại phân tán, trong kinh đức
Phật đã dùng rất nhiều ví dụ để diễn bày. Đại để
Ngài dạy rằng, nỗi khổ của con rùa bị đem đốt
trên đống lửa cũng không thể sánh bằng nỗi khổ
đau của con người khi tứ đại phân ly. Trong sự
đau đớn tột cùng của xác thân ấy mấy ai là người
có thể làm chủ, có thể an lòng nhớ Phật niệm
Phật. Nếu chúng ta suốt đời không nỗ lực dụng
công tu hành thì làm sao thoát ra khỏi cảnh “Thiên
đường hữu lộ vô nhân vấn. Địa ngục vô môn hữu
khách tầm”.
3. Tiến trình
chết của tâm thức
Sau
khi tứ đại
phân ly, tâm thức người chết rơi vào trạng thái
hôn muội mà không có chiêm bao. Bấy giờ minh
liễu ý thức không có tác dụng hiện khởi, không
thể biết được cảnh sở duyên của sáu chuyển thức.
Tâm thức của con người sẽ tùy theo sự chỉ đạo
của Nghiệp đã tạo, từ đó diễn tiến Hiện tượng
của nghiệp và Biểu hiện lâm chung có đau khổ hay
hạnh phúc dẫn dắt thần thức đi tái sanh.
Theo Phật giáo,
có ba giai đoạn xuất hiện cho con người thấy khi
sắp lâm chung, đó là Nghiệp, Hiện tượng của
nghiệp và Biểu hiện lâm chung.
Nghiệp là những
hành động thường ngày huân tập, đến khi lâm
chung tâm thức sẽ nhớ lại rõ ràng. Hiện tượng
của nghiệp là những biểu tượng xuất hiện trong
tâm thức người lâm chung dưới hình thức sắc,
thinh, hương, vị, xúc, pháp. Biểu hiện lâm chung
là dấu hiệu có tương quan đến cảnh giới mà người
chết sắp tái sanh, khiến họ có những biểu lộ lo
âu hoặc vui mừng.
Một người lâm
chung và tái sanh vào cảnh người thì đối tượng
của phần tư tưởng cuối cùng là nghiệp lành. Hiện
tượng của nghiệp này là họ thấy mình đang lễ
Phật hay làm việc bố thí... Biểu hiện lâm chung
là thân không bệnh khổ, sanh lòng chánh tín, quy
y Tam Bảo...
Tâm
thức tái sanh đó gọi là Tán hữu tâm hay Sanh tử
tâm. Tâm này vô cùng nhạy cảm, có công năng dẫn
dắt thần thức đi tái sanh vào các cảnh giới
tương ưng. Cảnh giới thác sanh khổ đau hay hạnh
phúc hoàn toàn tùy thuộc vào nghiệp lực hiện
tiền mà mỗi người đã tác tạo và những sự trợ
duyên hộ niệm của Tăng Ni cùng Phật tử lúc thần
thức chuẩn bị tái sanh.
IV. Xác định cảnh
giới tái sanh
Con
người lúc
sắp chết do sự diễn tiến của nghiệp và hiện
tượng của nghiệp mà có biểu hiện lâm chung mỗi
người mỗi khác. Cũng như khi sắp chết, xác thân
sẽ có những chỗ nóng ấm sau cùng. Tìm hiểu biểu
hiện lâm chung và hơi nóng đi ra cuối cùng trên
xác thân người chết, chúng ta có thể biết được
cảnh giới họ đang chuẩn bị tái sanh. Việc xác
định cảnh giới tái sinh của người sắp chết có
thể dựa vào hai hình thức sau.
1. Xác định dựa
vào hơi nóng sắc thân
Con người khi
chết toàn thân lạnh dần, chỗ nào trên cơ thể còn
hơi nóng sót lại là nơi đó thần thức xuất ra
khỏi thân. Chỗ nóng sau cùng trên cơ thể người
chết giúp chúng ta xác định được cảnh giới tái
sanh của họ. Bài kệ trong Đại Thừa Trang Nghiêm
Kinh Luận đã chỉ rõ cho chúng ta vấn đề này.
“Đảnh
sanh cõi Thánh, mắt sanh Trời
Bụng nóng Ngạ quỷ,
tim nóng Người
Bàng sanh nóng ở
nơi đầu gối
Nóng ở bàn chân
Địa ngục thôi”.
Ví như chúng ta
sờ vào cơ thể người mới chết, nếu thấy toàn thân
lạnh hết, chỉ còn hơi nóng ở đỉnh đầu, tất biết
người đó được vãng sanh về những cõi an lành.
Hoặc như toàn thân lạnh hết nhưng còn hơi nóng
giữa hai con mắt, tức biết người đó sẽ tái sanh
về cảnh trời. Hoặc toàn thân lạnh hết nhưng hơi
nóng vẫn còn nơi ngực, tức biết được người đó sẽ
tiếp tục tái sanh vào cảnh người... Các cảnh
giới còn lại chúng ta có thể xác biết qua hơi
nóng còn sót lại nơi nào trên cơ thể người
mới chết như bài kệ trên đã trình bày.
Có điều, chúng ta
cần nên tránh sự hiếu kỳ quá đáng, tìm kiếm hơi
nóng làm động chạm cơ thể người chết, khiến họ
phát sanh phiền não rất dễ đọa lạc. Việc dò biết
hơi nóng này, nên để những vị tu hành có định
lực cao, các Ngài có năng lực vận chuyển hơi
nóng đi lên, xác định cảnh giới sắp tái sanh của
người mới chết để tìm phương cứu độ.
2. Xác định theo
biểu hiện lâm chung
Con người sau khi
chết tùy nghiệp mà tái sanh vào cảnh giới tương
ưng. Do thần thức cảm nhận cảnh giới tái sanh
khổ đau hay hạnh phúc mà tâm thức có lo âu hay
sung sướng, biểu hiện qua hình thức trước khi
chết. Cho nên, nhìn vào biểu hiện lâm chung của
người sắp chết, hoặc chết đau khổ hay chết nhẹ
nhàng, chúng ta có thể đoán định được cảnh giới
tái sanh của họ.
Đại để người nào
sắp sanh về các cảnh giới an lành, thì chánh
niệm phân minh, biết trước giờ chết, nói bài kệ
từ biệt đại chúng... Người nào sắp tái sanh về
cõi trời... thì biểu hiện sung sướng, thân tâm
thơ thới, miệng mỉm cười... Người nào sắp đọa
vào một trong tứ ác thú, thân thể biểu hiện có
sự run sợ, mình mẩy xú uế, tay chân quờ quạng...
Chung quy, do cảnh giới tái sanh có đau khổ hay
hạnh phúc khác nhau, mà người chết có những biểu
hiện lâm chung không giống nhau (Vấn đề này
chúng tôi sẽ trình bày kỹ nơi tiết “Các cảnh
giới tái sanh”)
Trong kinh Pháp
cú câu 253, đức Phật dạy: “Thân ông bây giờ
như lá héo! Sứ giả thần chết đang chờ ông! Ông
đang đứng trước ngưỡng cửa tử vong! Ông sắp phải
làm cuộc lữ hành trên đường trường của cái chết.
Vậy mà sao ông chưa chuẩn bị lương thực gì cả?”
*
* *
Chúng ta đang
sống và chuẩn bị làm lữ khách trên đường trường
của cái chết. Sống và chết luôn là hai việc lớn
nhất của đời người, chúng ta dầu có muốn hay
không cũng không thể tránh khỏi cái chết. Ai là
người có chút lo xa chẳng thể dửng dưng qua ngày,
buông thả đời mình trong nhục dục, mà ngay bây
giờ hãy chuẩn bị lương thực Tín, Hạnh, Nguyện
đừng để phải rơi vào cảnh: “Tiền lộ mang mang
vị tri hà vãng” (Quy sơn cảnh sách).
Nguyên Liên
(theo Hoa Linh Thoại)
|