Vì Sao Tu Sĩ Phật
Giáo
Cần Có Tri Thức
Khoa Học?
Giáo sư, Cư sĩ
Phạm Phú Thành
Câu hỏi sẽ không
cần đặt ra nếu người tu sĩ mặc định và hành trì
một cách tuyệt đối tư tưởng: “Giải thoát là
không còn trụ nơi hình tướng”; mà khoa học thì
lại trụ bám vào hình tướng. Vì đối tượng của nó
là vật chất, - tức hình tướng. Người tu sĩ chỉ
cần “hành thiền” hay “niệm Phật nhất tâm bất
loạn”.
Thật ra, yêu cầu
tri thức khoa học đối với người tu sĩ Phật giáo
nói chung có thể chứng minh được, căn cứ trên
hai thực tế: Thực tế khách quan và sự nghiệp tu
hành - hoằng hóa (tự giác giác tha).
I. Thực tế khách
quan
1. Hiện thực pháp
giới tính:
Trong vũ
trụ vạn hữu, không một hiện tượng nào không liên
hệ với tất cả các hiện tượng khác. Đạo Phật
không tách rời khỏi thế giới còn lại. Phật pháp
không tách rời thế gian pháp, “Nhất thiết thế
gian pháp vô phi Phật pháp”.
Chân lý này từng
được nêu rõ trong kinh Phật. Kinh Hoa Nghiêm có
giáo nghĩa “tương tức, tương nhập”. Tương tức có
nghĩa là cái này là cái kia. Tương nhập có nghĩa
là cái này nằm trong cái kia.
2. Quan niệm hiện
đại về một Trí quyển (noosphere) bao quanh địa
cầu, đó là “quyển” do tâm thức và trí tuệ (do
tâm trí) của loài người tạo nên.
Tác động của con
người vào tự nhiên đã làm biến đổi sâu sắc bộ
mặt của hành tinh và các tầng quyển bao quanh nó,
đến mức độ không còn nơi nào không mang dấu ấn
hoạt động con người.
3. Khoa học và
ứng dụng của nó là Kỹ thuật tác động trên con
người:
- Tích cực: cho
phép hiểu thế giới hiện tượng ngày càng sâu sắc
và chính xác.
- Tiêu cưc: Môi
trường sống bị tổn hại nghiêm trọng; chiến tranh,
tội ác khi áp dụng khoa học - kỹ thuật vào mục
đích xấu.
A. Einstein phát
biểu rằng: “Tại
sao cái nền khoa học ứng dụng nguy nga lộng lẫy
ấy, - tiết kiệm sức lao động và làm cho đời sống
được dễ dàng hơn, - lại mang đến cho chúng ta
quá ít hạnh phúc như vậy? Câu trả lời là: Bởi vì
chúng ta chưa học cách sử dụng nó theo lương
tri. (Why does this magnificent applied
science, which save work và makes life easier,
bring us so little happiness? The simple answer
runs: Because we have not yet learned to make
sensible use of it. – Albert Einstein.
Address, California Institute of Technology. The
great Quotations, Science. p.854)”
4. Khoa học đã
trở thành một trong những hoạt động có tốc độ
phát triển nhanh nhất của loài người.
5. Khoa học là
Tri thức, mà Tri thức là sức mạnh (Knowledge
itself is power. – Francis Bacon).
6. Khoa học đẩy
lùi dần mê tín, tà thuyết, tà đạo.
II. Sự nghiệp tu
hành và hoằng hóa
1. Đạo Phật là
đạo của trí tuệ. Khoa học là trí tuệ thế gian
phù hợp với lý trí, không mâu thuẫn với Phật
pháp, do vậy mà khi hoằng hóa người tu sĩ cần có
những hiểu khoa học nhất định.
2. Nhìn chung,
Tăng sĩ có tri thức khoa học hiểu kinh điển sâu
sắc hơn, đồng thời có thể dùng khoa học để lý
giải, thuyết minh chân lý đạo Phật.
- Việc hoằng pháp
của Giáo hội Phật giáo sẽ được dễ dàng và có
hiệu quả hơn khi hàng tu sĩ có trình độ văn hóa
và khoa học vững vàng.
- Cảm hóa tha
nhân bằng đức, nhiếp phục họ bằng trí, và bắt
đầu bằng thế trí, mà khoa học là thế gian trí
tiêu biểu nhất.
3. Khoa học - Kỹ
thuật cung cấp những phương tiện trợ duyên cho
sự học hỏi và truyền bá chánh pháp.
- Về phương tiện
tri thức, có các môn khoa học tự nhiên và khoa
học xã hội; các nghành y học, tin học, giáo dục
học v.v…
- Về phương tiện
vật chất, như: video, cassette, máy vi tính.
4. Biết
và sử dụng được một vài phương tiện kỹ thuật
chưa đủ để có thể gọi là có tri thức khoa học.
III. Phật pháp và
Khoa học
1. Phật pháp là
Chánh trí, là Chân lý trong khi khoa học thì
đang trên con đường đạt tới Chân lý. Do vậy mà
cái biết của khoa học đã và đang tiến hóa theo
thời gian, còn những điều đức Phật nói ra là Sự
Thật hiển nhiên “như thị”, không có gì phải “xét
lại”. Như Albert Einstein, nhà bác học vĩ đại
nhất của thiên niên kỷ đã nhận định: “Nếu có
một tôn
giáo nào thích ứng được với các nhu cầu khoa học
hiện tại thì tôn giáo đó chính là Phật giáo.
Phật giáo không cần duyệt xét lại hầu cập nhật
hóa với những khám phá khoa học mới đây. Phật
giáo không cần từ bỏ quan điểm mình để theo khoa
học, vì Phật giáo không những bao gồm cả khoa
học mà còn vượt qua cả khoa học nữa.”
2. Căn cứ trên
biện chứng “giải thoát là tu trí (trí độ)” thì
Phật pháp là “cái chuẩn”, là “thước đo” trình độ
khoa học chứ không thể dùng khoa học làm thước
đo Phật pháp, - như một số Phật tử trí thức đã
mắc phải sự nhầm lẫn này.
3. Khoa
học khám phá những quy luật của thế giới vật
chất, chứ tự nó không phải là phương tiện giải
thoát con người khỏi phiền não và luân hồi sinh
tử.
4. Tu sĩ
Phật giáo cần có kiến thức khoa học để:
- được
thêm thuận lợi khi hoằng pháp trong một thế giới
mà khoa học ngày càng tiến bộ;
- điều chỉnh tình
trạng tâm – sinh lý bản thân khi có vấn đề về
bệnh lý.
Nhưng
không thể cho đó là điều kiện tất yếu bởi vì
giáo pháp của đức Thế Tôn đã hoàn toàn đầy đủ
cho bất cứ chúng sinh nào - trong cuộc hành
trình giải thoát - thực hiện đúng pháp môn Ngài
dạy.
Giáo sư, Cư sĩ
Phạm Phú Thành
|