CON LÀ
BỒ-TÁT
Vĩnh
Hảo
...viết thay những người làm cha mẹ,
và để
tặng những thiên thần bé nhỏ trên đời!
TIẾNG GỌI CỦA
LÒNG TỪ
Cơn trốt tàn nhẫn
quét ngang cánh đồng trống, ngang qua những căn
nhà gỗ mong manh, xoáy mạnh và bốc lên cao những
người, thú, đất đá và cây cối…, rồi vô tình thả
xuống lại trên những đồng cỏ và mặt đất xác xơ.
Trốt qua rồi, không gì còn nguyên vẹn. Trên
những dặm vuông dài là hoang tàn, đổ nát.
Con
người ở đời này vẫn thường phá hoại như thế. Chỉ
vì những cái tên, người ta vô tâm, lạnh lùng hãm
hại và làm tổn thương kẻ khác. Cái tên đối với
một số những người lớn, không đơn thuần là cái
tên để gọi và để phân biệt giữa người này với
người nọ; mà trở thành mục tiêu để theo đuổi
những thành quả ở đời đến nỗi có thể dẫm đạp lên
sự thật, đánh mất niềm tin về nhân-quả, vô ân
bạc nghĩa, và không còn lòng trắc ẩn đối với nỗi
khổ của con người.
Con của ba mẹ
không như thế. Con không có khái niệm gì về một
cái tên và giá trị phân biệt nào của nó. Khi gọi
“ba ơi, mẹ ơi!”, con gọi với lòng thương yêu và
nhu cầu thương yêu của con. Tiếng “ba”, tiếng
“mẹ” không phải là những cái tên mà là những ký
hiệu của thương yêu. Mỗi lần nghe con gọi “ba,
ba ơi!”, hay “mẹ, mẹ ơi!”, ba mẹ rung động cả
tâm can. Dường như trọn vẹn cả hồn và xác ba mẹ
đều được đánh thức dậy bởi tiếng gọi đó của con.
Tiếng gọi đầu đời của con là tiếng gọi của lòng
thương yêu, của niềm trắc ẩn. Dù tâm hồn của ba
mẹ có băng giá đến đâu, dù ba mẹ có là những
người vị kỷ sống trên đời không làm lợi ích cho
ai, nhưng nghe tiếng con gọi là tất cả lòng
thương yêu được trỗi dậy, và tính vị kỷ liền tan
biến ngay. Tiếng gọi của con chẳng khác gì ban
cho ba mẹ niềm vui và lòng thương tưởng đến kẻ
khác.
Con đã nhắc nhở
ba mẹ thế nào là lòng từ bi, con có biết không?
KHOAN DUNG, THA
THỨ
Người
ta thường có khuynh hướng tự tha thứ: dễ dàng xí
xóa cho bản thân nếu làm phải điều lỗi lầm gì;
nhưng lại quá khe khắt, quá cố chấp đối với
những lỗi lầm của kẻ khác. Có khi chỉ vì một vài
lỗi nhỏ mà những người thương nhau đã không nhìn
mặt nhau trong một thời gian dài, hoặc vĩnh viễn
xa nhau. Có khi vì những sai lầm của ai đó,
người ta giận ghét lây đến nhiều người khác. Có
khi lỗi lầm của thế hệ trước lại trút những hậu
quả hận thù và khổ đau đến nhiều thế hệ sau. Có
khi đã tỏ ý ăn năn và xin lỗi về những sai lầm
đã phạm, không tái phạm về sau, vẫn bị người đời
đay nghiến, nguyền rủa và nhắc tới nhắc lui suốt
đời. Có khi miệng nói xin lỗi mà lòng chẳng ăn
năn, việc sai lầm cứ lặp lại, từ sai lầm nhỏ
tiến đến những sai lầm trầm trọng hơn, thương
tổn đến nhiều người, nhiều thế hệ khác. Người ta
dễ dàng kết án, luận tội, phán xét về lỗi lầm
của kẻ khác, không khoan dung tha thứ cho ai,
ngoại trừ cho chính bản thân…
Con của ba mẹ
không như thế. Trong khi ba mẹ luôn la trách,
điều chỉnh những điều con làm không đúng thì con
luôn luôn là người lắng nghe, sửa đổi. Những
điều gọi là lỗi lầm mà ba mẹ dạy con, yêu cầu
con đừng tái phạm, chẳng qua là vì không đúng
với ý của ba mẹ và xã hội. Ba mẹ đã lấy đi sự
hồn nhiên trong trắng của con bằng những hình
phạt, không cho ăn, không cho chơi, giới hạn
những điều con thích, có khi là phạt đòn (dù chỉ
là những đòn khẽ nhẹ nhàng), để cho con phải
khóc, phải giận… Nhưng liền sau đó, con đã vui
đùa trong thế giới hình tượng và đồ chơi của
con. Dường như sống ở đời này, ba mẹ nào cũng
cho rằng mình không có lỗi, và chưa hề biết xin
lỗi ai, huống gì xin lỗi con. Ba mẹ chỉ biết dạy
con phải chịu lỗi và vòng tay xin lỗi. Ba mẹ
chưa kịp tha thứ cho con thì con đã biết tha thứ
cho ba mẹ. Con không bao giờ giữ lâu trong lòng
những điều bất mãn, không như ý. Con không bao
giờ để tâm về những sai lầm và các hành vi quá
đáng của ba mẹ hay của người khác. Chung quanh
con, trước mắt con là thế giới thơ mộng, đẹp đẽ,
đầy những điều kỳ diệu và khám phá mới. Con khóc
đó, nhưng rồi con cũng cười đó. Nụ cười ngây thơ
rạng rỡ của con, ánh mắt trong veo của con, bàn
tay thiên thần nhỏ nhắn của con, tất cả những
thứ ấy đã xoa dịu và đánh tan đi những ưu tư
phiền muộn của ba mẹ.
Con đã nhắc nhở
ba mẹ về lòng khoan dung, tha thứ, con có biết
không?
BUÔNG XẢ
Thế
giới người
lớn thường bày vẽ những trò chơi huyễn mỵ. Từ
ngàn xưa đến ngàn sau, người ta hăm hở mong được
trưởng thành sớm để thực hiện những hoài vọng,
cao vọng; tùy theo sở thích và khả năng, khuynh
hướng và địa vị, chọn lựa những lý tưởng và mục
tiêu riêng hay chung, cho cá nhân hoặc cho những
tập thể cùng quan điểm hay lối sống, cùng tôn
giáo hay đảng phái, cùng quốc gia hay sắc tộc;
để rồi, ức hiếp, chèn lấn, cạnh tranh, đày đọa,
giết hại lẫn nhau… Nhân danh những đấng thiêng
liêng, những nhà lãnh đạo tối cao, những chính
nghĩa cao tột, con người tự cho mình quyền hạn
cướp đoạt sở hữu và mạng sống của kẻ khác. Tất
cả những tham vọng thâm căn cố đế của lịch sử
loài người, từ nhiều thế hệ di truyền và tiếp
nối nhau, kết tập thành một cọng nghiệp bao trùm
thế giới, tác động lên toàn bộ cuộc sống của
người xưa, người nay. Trong cái khung kiên cố
trói chặt cuộc đời với hỗn loạn, đấu tranh, bất
an và thống khổ, con người tuần tự sinh ra và
lớn lên, không thắc mắc hoài nghi về ý nghĩa
đích thực của cuộc tồn sinh này. Bên dưới những
bàn thờ, bàn họp, bàn tiệc, bàn làm việc, bàn
cân, bàn toán, bàn cờ… là những bàn đạp để con
người ngoi mình lên, dìm kẻ khác xuống. Lềnh
bềnh trong vũng lầy trần gian là những âu lo,
hãi sợ, trăn trở, thao thức, bất đắc chí, hy
vọng, thất vọng… và phiền não triền miên…
Con của ba mẹ
không như thế. Con có mặt không phải để tom góp,
chiếm hữu. Những gì ba mẹ sắm sửa và ban tặng
con, muốn con hiểu rằng đó là những sở hữu của
con, con không bao giờ nắm giữ, bám chặt. Đối
với áo quần, giày giép, đồ chơi, ba mẹ cố gắng
dạy con sự phân biệt để cân nhắc lợi-hại,
hơn-thua, đắt-rẻ, nặng-nhẹ… nhưng trong mắt con,
tất cả cũng chỉ là những món vật bình đẳng,
không hơn không kém. Con có thể cầm nắm, hân
thưởng và giữ làm của riêng trong một thời gian
ngắn, nhưng rồi con cũng buông bỏ tất cả. Điều
quan trọng nhất trong đời con, chỉ là nụ cười
của ba mẹ và những người chung quanh. Con chỉ
cần được thương và trao gởi tình thương của con.
Thế giới của con không có sự cạnh tranh, không
có những nỗ lực để chiếm hữu, cho nên cũng không
có những phiền muộn, tân toan. Một ngày vui chơi,
đêm về nằm nghe kể chuyện, và đánh một giấc ngủ
vô tư vô lự.
Con đã nhắc nhở
ba mẹ về sự buông xả, con có biết không?
BAN TẶNG
Khi
không thể hoàn thiện phẩm cách của chính mình,
người ta thích soi mói lỗi lầm, khuyết điểm của
người khác. Dường như nói lên điều dở của ai đó
sẽ khiến người ta thấy mình tốt đẹp hơn. Thói
quen này không sửa đổi được gì cho người khác,
nếu thực sự là họ có những khiếm khuyết, mà cũng
khó để cải thiện nhân cách của mình. Nó khiến
người ta thù ghét, ganh tỵ thay vì thương yêu;
đố kỵ, ghim gút thay vì vui vẻ tha thứ; cố chấp,
khư khư thành kiến thay vì bao dung, buông xả.
Những suy nghĩ, lời nói và hành động của thế
giới người lớn thường đi theo vết mòn hướng
ngoại: thấy cái sai khuyết của người, chê bai
châm biếm điều lỗi của người, cạnh tranh với
người khác để mình được trội hơn. Tưởng như vậy
là đóng góp xây dựng cuộc đời, mà kỳ thực chỉ là
những vọng động của bản ngã, chỉ mang lại xung
đột và phá hoại.
Kinh nghiệm của
các bậc hiền trí cho thấy sự cải thiện nào cũng
phải bắt đầu từ nội tâm, từ chính mình. Sửa đổi
mình trước khi góp ý cải cách xã hội, sửa đổi
con người. Chúng ta không thể sửa đổi kẻ khác
điều mà chúng ta không thể sửa đổi…
Có lần con đang
ngồi xếp các ô hình bỗng ngừng lại, ngước nhìn
ba. Con nhìn ba thật lâu, ba biết, nhưng ba vẫn
phải cắm cúi làm việc. Con đã đến bên ba, níu
lấy tay ba, “ba ơi, chơi với con.” Ba nhăn mặt
nhíu mày, “ba đang làm việc, con không thấy sao?”
Lúc đó ba nghĩ con ích kỷ, chỉ biết vòi vĩnh,
bắt ba phải ngưng việc để chơi với con. Ba có ý
thầm trách con. Nhưng con vẫn nài nỉ, “ba, đừng
có làm việc nữa, ba chơi với con.” Ba bắt đầu
bực bội, nói giọng không được nhẹ nhàng với con,
“ba cần làm xong việc này trong ngày hôm nay.
Con chơi đi.” Con không chịu thua, dạt hai tay
ba sang hai bên, lèn vào ở giữa, chắn ngang ba
và bàn phím, “ba chơi với con, đừng có làm việc
nữa.” Ba gần phát cáu, “con, đừng có như vậy, để
ba làm việc; khi nào xong ba sẽ chơi với con.”
Nhưng ngay sau câu nói đó, nhìn đôi mắt khẩn
khoản và đầy tình thương của con, lòng ba lắng
xuống, lời ba dịu lại, “con… con muốn chơi gì?”
Hai bàn tay nhỏ nắm lấy hai cổ tay ba, con cố
sức kéo ba ra khỏi bàn làm việc. Ba miễn cưỡng
theo con, rời thế giới của người lớn. Ba hỏi lại,
“con muốn chơi gì đây? Trốn-tìm, vật lộn, hay
cưỡi ngựa?” Con tròn mắt nói “ba mở nhạc lên,
nhảy.” Ba hơi khựng, lại hỏi “nhạc nào, con
thích bài nào?” Con chỉ vào cái máy hát, “ba bấm
lên đi, nhạc đó.” Ba uể oải bước đến máy, bấm.
Nhạc lên, con níu lấy tay ba, hét lớn “nhảy,
nhảy, ba nhảy đi!” Rồi không chờ ba nhảy, con
nhảy trước làm gương. Bước nhảy, điệu bộ đôi tay
và đôi vai của con không theo bất kỳ thể điệu
nào của các điệu nhảy thông thường. Chẳng phải
cha-cha, bebop, slow, soul, tango, disco, hip
hop… Chẳng phải điệu nào của thế giới người lớn.
Nhịp nhàng theo nhạc, con bước những bước nhẹ
như mây, đôi tay như đôi cánh múa lượn uyển
chuyển. Ba sững sờ nhìn con trong giây phút.
Chưa bao giờ ba cảm nhận nhạc điệu và bước nhảy
hòa quyện với nhau kỳ diệu, bất phân như con
đang trình diễn. Con học từ đâu, ba tự hỏi.
Không từ đâu cả. Không phải cái gì hay thì đều
học từ người lớn. Con chỉ biểu hiện thể cách của
một thiên thần, không có định kiến, không có
những nề nếp và thói quen, không có những công
thức và khuôn khổ của thế giới người lớn mà ba
kinh qua. Ba cố gắng bước theo con, nhưng chỉ là
những bước vụng về, nặng nhọc. Ba nghĩ ba có thể
như nhà văn nọ, nơi bãi biển lộng gió, ở tận
cùng của tuyệt vọng mất mát, học nhảy từ Zorba,
con người ngang tàng lịch lãm—nhân vật chính
trong tác phẩm của Nikos Kazantzakis, nhưng ở
đây, ba không thể học bước nhảy của thiên thần.
Điệu nhảy của con không thông qua trường lớp nào,
con người nào. Con vừa nhảy vừa cười rạng rỡ,
đôi khi có vẻ chìm đắm lặng lờ trong tiết điệu.
Từ bản nhạc này, lại tiếp qua bản khác, con nhảy
liên tục. Nhạc điệu nào con cũng có cách biểu
đạt riêng của con. Hết đĩa nhạc, ba ngồi bệt
xuống sàn, im lặng ngắm nhìn con. Nài nỉ ba mở
đĩa nhạc khác không được, con nhào tới vật ba
xuống, đùa giỡn, cù lét. Chúng ta chơi với nhau
như con nít đồng trang lứa. Mệt mỏi, đổ mồ hôi,
con nằm lăn trên sàn nhà, mỉm cười nhìn ba một
lúc, rồi nhẹ nhàng đi vào giấc ngủ.
Ba hiểu rằng con
rủ ba chơi đùa không phải vì con, mà vì ba. Con
thương ba sao cứ ngồi cặm cụi làm việc với vầng
trán nhăn, nhíu. Con thương ba không biết thư
giãn, vui đùa. Con thương ba không biết thỉnh
thoảng dừng lại, hát lên những bản nhạc mình
thích hoặc chỉ nghe nhạc và nhảy… Con đã ban
tặng ba những gì ba không có hoặc đã quên lãng.
Gần một giờ đồng
hồ buông hết công việc, múa nhảy và chơi đùa
theo con, ba nghiệm ra rằng, nhiều khi người lớn
tưởng là không có gì để ban tặng cuộc đời thì
thực ra ai cũng đều có một điều gì đó tốt đẹp để
ban tặng; những việc nghĩ là không thể buông xả,
đều có thể buông xả; những gì tưởng là không thể
tha thứ, đều có thể tha thứ; những ai mình tưởng
là không thể thương yêu, đều có thể thương yêu.
Một thiên thần ba
tuổi như con, rồi đây sẽ được ba mẹ, học đường
và xã hội dạy cho chữ nghĩa, con số, màu sắc, âm
thanh, hình tượng, mùi vị, cách đo lường, tính
toán, phân biệt, suy tưởng, phân tích, kết luận…
để rồi con sẽ trưởng thành như một người lớn
trong số hàng tỉ người lớn đã sinh ra và mất đi
trên cõi đời này. Người lớn thường tự hào hãnh
diện về những thành tựu của họ để dựng nên nền
văn minh kỹ thuật hiện đại. Nhưng họ không bao
giờ thực sự hạnh phúc, bởi vì họ không bao giờ
biết thương yêu, tha thứ và buông xả.
Cho nên, nếu một
ngày nào con học được từ đâu đó, sự vinh danh
cha mẹ là những vị Phật, thì con nên hiểu rằng
đó chỉ là ẩn dụ đầy ấn tượng để nhắc nhở những
người con kính yêu và tri ân bậc sinh thành của
mình; đồng thời, cũng nhắc nhở những người lớn
phải biết học từ thế giới hồn nhiên của trẻ con
lòng thương yêu, tha thứ và buông xả.
Nhìn lại chặng
đường đã kinh qua, với tâm tư, ý chí và những
hành xử rập khuôn theo ước lệ của gia đình và xã
hội, chỉ khiến gây thêm tranh cãi, hỗn loạn và
khổ đau cho cuộc đời, ba mẹ tự thấy không xứng
đáng là những vị Phật. Danh hiệu Phật phong tặng
những người không toàn đức toàn trí chỉ khiến ba
mẹ thêm xấu hổ. Nhưng con, thiên thần tuyệt vời
của ba mẹ, con đã vô tư trao đến ba mẹ những bài
học về các phẩm tính cao đẹp mà ba mẹ bỏ quên từ
khi bắt đầu làm người lớn. Chỉ ngần ấy không
thôi, nếu cần nói một lời nào để cảm ơn con, ba
mẹ muốn nói rằng: con xứng đáng được gọi là
bồ-tát của ba mẹ.
California, mùa Vu Lan, năm 2010
VĨNH HẢO
|