Quán Vô
Thường Để Đoạn Trừ Tâm Tham Ái
Trí Giải
Trong cuộc sống thực tại của con người, sở dĩ
mọi người thường than đau khổ là do mê lầm chạy
theo ngũ dục của thế gian (tài, sắc, danh, thực,
thùy) dong ruổi tìm cầu. Được mấy ai tịnh tâm để
thấy rằng:
“Tịnh
tâm quán niệm kiếp vô thường
Thân
người giả tạm ví hạt sương
Kiếp
người chỉ sống trong hơi thở
Thức
tỉnh tu tâm, khỏi đau thương…”
Thế nào gọi là “Vô thường”? “Vô thường” tiếng
phạn gọi là
“Anitya”
nghĩa là biến dịch,
thay đổi,
không cố định, vạn vật không đứng yên một chỗ mà
nó biến đổi từ trạng thái này sang trạng thái
khác rồi tan rã.
Khi bàn
về vô thường chúng ta thường nói “đời là vô
thường” tức là cuộc đời này bị chi phối bởi định
luật “Vô thường”. Chính thân ngũ uẩn (đất, nước,
gió, lửa, thức) cũng bị chi phối bởi định luật
vô thường (sinh, lão, bệnh, tử). Vô thường là
một định luật tất yếu của vạn pháp, nó biến đổi
theo bốn chu kỳ sinh, trụ, dị, diệt hoặc thành,
trụ, hoại, không. Như triết gia Hy
Lạp -
Héraclite nói rằng: “Không ai đặt chân hai lần
trên một dòng nước”. Tức là từng phân tử nước
chuyển động không ngừng đã làm cho dòng sông hôm
qua không phải dòng sông của ngày hôm nay, dòng
sông của giây phút trước không phải dòng sông
của giây phút này. Cho nên thân thể của con
người cũng thế, ai sinh ra mà không già, bệnh,
và chết. Thời gian của (vô thường) không hẹn một
ai:
“Cuộc
đời, “cờ thế” trò chơi,
Rất là
nan giải như đời khổ đau.
Tình
trường thắt nút u sầu
Bậc tu
tuệ giác gỡ mau ra liền.
Đời
người bể khổ triền miên
Sinh Ly
tử biệt về miền hư vô”.
Thân vô
thường:
Trong thân thể của chúng ta từng tế bào sinh,
diệt trong từng sát na. Dòng máu trong cơ thể
con người, từng hồng cầu cũng thay đổi trong sát
na. Những tế bào sinh ra chết đi thay thế những
tế bào mới và sinh trưởng, khiến cho thân người
cũng biến đổi theo già nua. Đức Phật dạy bài kệ
rằng:
“Điểm
trang ngoài vỏ,
Thấm
thoắt đà vỡ lỡ tan tành,
Ngẫm
xem ngay trong cái thân mình,
Suy
biến cũng rành rành như thế.
Người
khôn phải xét xem cho kỹ,
Thắng
pháp kia thực thị lâu dài,
Già,
bịnh, chết, nào ai ưa nhỉ?
Hình
xấu xa càng kể càng ghê!
Trăm
năm dầu tới tuổi thượng thọ,
Quỷ
Vô-thường vẫn đó không sai,
Não
nùng thay ! Bệnh, chết, già,
Chúng
sinh đày đọa bao giờ mới thôi”.
Ngài
Huyền Giác Thiền Sư cũng dạy rằng:
“Thân
ngũ uẩn chỉ là phù vân tụ tán
Hợp rồi
tan trong vũ trụ bao la
Sự diệt
sinh, sinh diệt vô cùng
Nó hiện
hữu với thời gian vô tận…”
Cái
thân người là giả tạm trong chuỗi thời gian sinh
tồn. Mới ngày nào còn tuổi trẻ, bây giờ tóc bạc,
da nhăn, tai điếc, mắt mờ.
“Thân
như bóng chớp chiều tà
Cỏ xuân
tươi tốt thu qua rụng rồi
Sá chi
suy thịnh việc đời
Thịnh
suy như hạt sương rơi đầu cành.”
(Ngài Vạn Hạnh)
Thân
con người của chúng ta còn chưa giữ được, huống
chi tài sản, vợ con, công danh sự nghiệp. Biết
bao nhiêu người đang sống trong nhung gấm nệm
êm, tràn đầy hạnh phúc vui vẻ, đoàn tụ gia đình
mà cứ nghĩ sẽ được bền lâu. Ấy thế, đùng một cái
thiên tai động đất, sóng thần, đã làm mấy chục
nghìn sinh mạng nằm sâu dưới lòng đất, phải chịu
cảnh sinh ly tử biệt, biết bao nhiêu nấm mồ
hoang huyệt lạnh chôn vùi kiếp người.
“Hoa nở
để rồi tàn
Trăng
tròn để rồi khuyết
Bèo hợp
để rồi tan
Người
gần để ly biệt”
(Xuân Diệu)
Hoàn
cảnh vô thường:
Chẳng những thân thể của chúng ta vô thường mà
hoàn cảnh cũng thay đổi vô thường. Trong tất cả
sơn hà đại địa, cái gì hữu hình đều biến đổi
theo định luật vô thường. Mới ngày nào
thành
phố Torinoumi của Nhật Bản thật đẹp nguy nga đồ
sộ, một thiên tai động đất, sóng thần đi qua và
bây giờ chỉ còn lại thành phố hoang tàn đổ nát,
mất đi biết bao nhiêu sinh mạng và tài sản.
Chúng ta cũng thường chứng kiến biết bao nhiêu
hoàn cảnh thăng trầm, vinh nhục, giàu nghèo,
diễn ra trước mắt đấy thôi!
Nhiều
người giàu sang, hống hách bỗng chốc sa cơ thất
thế, sống cảnh tha hương cầu thực hay là lâm vào
cảnh tù đày…có người thì nghèo khổ bỗng chốc
thành giàu sang. Nhân gian thường nói “Lên voi
xuống chó” mấy hồi để thấy hoàn cảnh bị chi phối
vô thường thay đổi. Vậy mà nhiều người chưa tỉnh
ngộ, vẫn chạy theo cái vô thường huyễn mộng ấy
để rồi tham nhũng, kẻ bán tước, người mua quan,
người thì lừa đảo chiếm đoạt tài sản, mua danh,
mưu lợi...đầy thủ đoạn để làm giàu cho bản thân
mình, để thỏa mãn dục vọng. Con người cứ mãi tìm
cầu quên đi nhân tâm, quên đi bản chất đạo đức
của con người, gây biết bao nhiêu là tội lỗi.
Sau khi chết mang theo được những gì? - Chỉ hai
bàn tay trắng! Thế mà thế gian bày chi cảnh đau
thương, tranh giành chiếm đoạt? - Cũng vì dục
vọng tham ái mà ra!
“Cuộc
đời rồi chẳng còn chi
Ruộng
vườn nhà cửa có gì của ta
Trắng
tay lòng mẹ sinh ra
Một hơi
vĩnh biệt cũng là tay không”
Tâm vô
thường:
Không chỉ thân vô thường, hoàn cảnh vô
thường, mà tâm của con người cũng biến đổi vô
thường, hết giận rồi thương, vui đó buồn đó, nó
biến chuyển liên tục không phút giây ngừng nghỉ
tựa dòng thác chảy liên tục.
Nói
“tâm viên ý mã”
- tâm của con người thay đổi từng sát na một,
cái tâm này khởi ra muôn pháp gọi “vạn pháp duy
nhất tâm”. Tâm con người biến đổi không cố định:
do vọng tưởng sinh như giấc mộng không thật,
chúng sinh mê muội ôm chấp vào cái huyễn mộng
ấy, chấp làm ngã, cái vô ngã chấp cho là ngã.
Khi vô thường biến đổi thì sinh tâm đau khổ,
luyến tiếc sầu muộn. Do vì vọng tưởng điên đảo
nên tâm này chấp thân là thật có. Cho nên chúng
ta:
“Quán
tâm vô thường thì thấy được chơn thường của giác
tánh.. Quán pháp vô ngã thì thấy được thực tướng
của thế gian. Quán thân bất tịnh thì thấy được
nghiệp thân tương tục của chúng sanh. Quán thọ
thị Khổ thì rời được bệnh luyến ái thân của
chúng sanh”.
Tóm
lại:
Vô thường là định luật tất yếu, đức Thế Tôn nói
giáo lý vô thường không phải để chúng ta bi quan
yếm thế, chán nản sự đời này. Đức Phật nói giáo
lý vô thường để chúng ta thức tỉnh tu hành, để
xóa bỏ bản ngã, đạt đến vô ngã, tu hành không
chấp trước vì chấp sinh ra tham ái, ái chính là
nguồn gốc sinh tử khổ đau.
Vô thường là chìa khóa giúp cho chúng ta mở cửa
Giác Ngộ
từ địa vị phàm phu bước lên quả vị Thánh nhân.
Nếu không có vô thường thì chúng ta mãi mãi làm
chúng sinh. Nhờ giáo lý vô thường chúng ta thấy
rõ được bản chất của mọi sự vật hiện tượng là do
duyên sinh, vô ngã, để rồi từ đó chúng ta không
tham đắm bám víu vào thân ngũ uẩn này. Điều quan
trọng nhất là giáo lý “vô thường” giúp chúng ta
thấy rõ thực hư của cuộc đời để rồi từ đó chúng
ta làm chủ khi đối diện với vô thường xảy ra để
không đau khổ và tuyệt vọng. Chúng ta vẫn thản
nhiên tự tại trước mọi hoàn cảnh vô thường. Dù
cho chúng ta đang sống trong kiếp sống vô
thường, chúng ta vẫn tu hành giải thoát khổ đau.
Nhờ giáo lý vô thường giúp cho chúng ta quán
chiếu hiểu rõ các pháp là “vô thường” do duyên
sinh giả hợp mà thành. Thân con người chúng ta
chỉ là giả tạm, chẳng có cái “ta” thật sự (ngã
chấp). Để từ đó chúng ta dẹp trừ cái bản ngã,
cái tâm tham ái, ích kỷ để đem lại tâm an lạc và
thanh tịnh giải thoát khổ đau sinh tử luân hồi
vì ái diệt, tức Niết bàn.
Hãy lái
thuyền “Từ” xa cõi mộng
Quay về
bến Giác để thong dong
Quán
pháp vô thường do duyên khởi
Tài sắc
đam mê, rối cả lòng!
Trí Giải
|