PHẬT GIÁO NHẬT BẢN

CÓ THỂ KHÔNG CÒN NỮA

Minh Trí - Trần Kim Long

'Buddhism In Japan May Be Dying Out' by Norimitsu Onishi

đăng tải trên 'The New York Times'

Người Nhật từ lâu đã thực hiện một cách tiếp cận, dễ tính đến tôn giáo. Chẳng hạn như tại chùa Phật giáo họ gióng những tiếng chuông để tiễn đưa năm cũ, và vài giờ sau đó, tại đền thờ Thần Đạo, họ nghinh đón năm mới. Đám cưới họ lại dễ dàng theo nghi lễ Thần Đạo, hoặc Kitô giáo.

Tuy nhiên, khi nói đến đám tang người Nhật có truyền thống không thể thay đổi, đến mức độ thường được gọi là “Tang Lễ Phật Giáo”. Những dịch vụ về tang lễ và tưởng niệm thì là độc quyền của Phật Giáo. Nhưng biểu hiện đó đã mô tả về một tôn giáo chỉ để phục vụ nhiều về nhu cầu của người chết hơn là với những người sống, và đang mất dần đi chỗ đứng của mình trong xã hội Nhật Bản.

“Đó là hình ảnh của Phật Giáo Tang Lễ: rằng nó không đáp ứng nhu cầu tinh thần của dân chúng”, ông Ryoko Mori, vị lãnh đạo ở ngôi chùa Zuikoji xưa 700 năm, ở miền bắc Nhật Bản. “Trong đạo Hồi hay đạo Thiên Chúa, họ tổ chức bài giảng về những vấn đề tâm linh. Nhưng ở Nhật Bản ngày nay, rất ít nhà Sư Phật giáo làm điều đó”.

Ông Mori, 48 tuổi, vị Sư cả thứ 21 của chùa, cũng không dám chắc, liệu nó sẽ còn được tồn tại vào nhiệm kỳ thứ 22. Ông nói: “Nếu Phật Giáo Nhật Bản không hành động ngay bây giờ, nó sẽ chết dần. Chúng ta không thể đủ khả năng để chờ đợi. Chúng ta phải làm điều gì đó”.

Ở khắp Nhật Bản, Phật giáo phải đối mặt với sự giao thời của các vấn đề, một số người quen thuộc với các tôn giáo trong các quốc gia giàu có khác, chỉ có một số ít là có đức tin ở đây. Việc thiếu người thừa kế Sư Trụ Trì làm tổn hại những chùa do gia đình điều hành trên toàn quốc.

Trong khi quan tâm đến Phật giáo đang suy giảm ở các khu vực đô thị, thì nơi nông thôn, là nơi phát triển vững mạnh của tôn giáo, dân số đang bị giảm sút, vì các Phật tử già nua chết đi mà mức sinh sản thì lại thấp. Có lẽ đáng kể nhất, Phật giáo đang mất dần vị thế của mình vào ngành ‘kỹ nghệ tang lễ’, và nhiều hơn nữa người Nhật Bản đang chuyển sang sự lựa chọn nhà tang lễ hoặc là không muốn tổ chức đám tang nữa.

Trong những thế hệ kế tiếp, nhiều chùa ở nông thôn dự định sẽ đóng cửa, mang theo nhiều thế kỷ lịch sử địa phương với họ vào dĩ vãng và thêm vào các thay đổi nhân khẩu học đang diễn ra ở nông thôn Nhật Bản.

Ở tại Oga, trên một bán đảo cùng tên, hướng về biển Nhật Bản tại tỉnh Akita, các nhà Sư Phật Giáo đang tìm kiếm bài toán về dân số và về kỹ nghệ đánh cá địa phương đang bị giảm sút. “Không phải thổi phồng khi nói rằng dân số chỉ còn khoảng một nửa của thời cực thịnh và rằng tất cả các doanh nghiệp cũng đã được giảm một nửa”, -- ông Giju Sakamoto, 74 tuổi, vị Sư Cả thứ 91 của ngôi chùa cổ nhất ở Akita là Chorakuji, đã được sáng lập khoảng năm 860.

“Bằng với thực tế đó, chỉ cần nhấn mạnh rằng chúng ta có một tôn giáo và có một lịch sử lâu dài nhất tại Akita. Nghe như một câu chuyện cổ tích. Thật là vô nghĩa. Đó là lý do tại sao tôi nghĩ rằng nơi này là vượt quá niềm hy vọng”, ông Sakamoto nói tại ngôi chùa của mình, xây trên đỉnh một mõm núi nhìn xuống một ngôi làng ven biển. Để tồn tại, ông Sakamoto đã ra sức quản lý một nhà dưỡng lão và một ngôi chùa mới ở ngoại ô thành phố Akita đang phát triển. Tuy nhiên, ngôi chùa đó chỉ có 60 hộ gia đình là thành viên Phật tử kể từ khi nó lập ra một vài năm trước đây, xa hẳn con số 300 được cho là cần thiết cho một ngôi chùa để có thể duy trì tài chính.

Trong nhiều thế kỷ qua, tại Nhật Bản những ngôi chùa Phật giáo, được lưu truyền từ đời cha sang con trai cả, phục vụ một số phật tử cố định, hiếm khi cải đạo. Với một số 300 hộ gia đình phật tử để phục vụ, Sư trụ trì của ngôi chùa và phu nhân của ông lúc nào cũng bận rộn.

Theo tin của cơ quan Văn Hoá Nhật Bản, không chỉ có số lượng các ngôi chùa ở Nhật Bản đang suy giảm còn 85,994 trong năm 2006, từ 86,586 trong năm 2000, mà phật tử ở các chùa cũng đã giảm sút nữa.

“Chúng tôi phải tìm thêm việc làm khác vì các ngôi chùa một mình là không đủ”, bà Kyo Kon, 73 tuổi, phu nhân sư trụ trì chùa Kogakuin, một ngôi chùa với 170 phật tử nói. Bà từng làm việc tại một trung tâm chăm sóc ban ngày trong khi chồng bà làm việc ở một văn phòng quy hoạch đất đai địa phương.

Không xa ở Doshoji, một ngôi chùa mà thành viên đã giảm đến 85 hộ gia đình người cao tuổi, sư Trụ Trì, Jokan Takahashi, 59 tuổi, đã phải đối mặt với một vấn đề quen thuộc với hầu hết các tiểu doanh nghiệp ở Nhật Bản: tìm ra một người kế vị. Con trai của ông đã trải qua cả việc đào tạo để trở thành một tu sĩ Phật giáo, nhưng ông Takahashi có vẻ không muốn nhận ngôi chùa: “Con trai tôi lớn lên không biết gì ngoài việc của chùa, và nói với tôi là đã không cảm thấy tự do,” - ông giải thích rằng con trai của ông hiện đã 28 tuổi, đang làm việc tại một công ty ở thành phố gần đó. Con tôi yêu cầu tôi để cho anh ta được tự do, khi nào tôi còn làm việc, và nói rằng cậu ấy sẽ trở lại tiếp nhận chùa khi 35 tuổi. “Nhưng xét trong tương lai, áp lực một người trẻ tuổi để tiếp nhận một ngôi chùa như thế này có thể là độc ác”, ông Takahashi cho biết, sau khi dẫn du khách đi xem căn phòng quan trọng nhất của ngôi chùa, một buồng bên trong với những ngăn tủ gỗ nơi cất giữ các di cốt tổ tiên các thành viên của mình.

Vào một buổi sáng gần đây, ông Mori, vị Sư của ngôi chùa cổ 700 năm, bắt đầu một ngày với chuyến viếng thăm một hộ gia đình trồng lúa đánh dấu kỷ niệm 33 năm về cái chết của ông nội. Lạy trước bàn thờ nhà, ông Mori đã cầu nguyện và đọc kinh. Sau đó, ông lại đến lễ tại hộ gia đình khác, để kỷ niệm lần thứ bảy về cái chết của ông nội của họ.

Ngày càng có nhiều người Nhật, đặc biệt là ở các vùng đô thị, cố tránh những truyền thống. Nhiều người không còn thuộc về chùa nữa và sử dụng nhà tang lễ khi thân nhân của họ qua đời. Các nhà tang lễ của Phật giáo cung cấp các vị Sư cho các đám tang. Theo báo cáo năm 2007 của Hiệp Hội Người Tiêu Dùng Nhật Bản, chi phí trung bình của một đám tang, không bao gồm các lô đất nghĩa trang, giá là $21,500, trong đó $5,100 là dịch vụ được thực hiện bởi một nhà Sư Phật giáo. Giữa thập niên 1980, hầu hết người Nhật tổ chức các đám tang tại nhà hoặc tại chùa, các nhà Sư Phật giáo địa phương đóng vai trò chánh. Nhưng sự chuyển sang nhà tang lễ đã tăng rất nhanh trong thập niên qua. Năm 1999, 62 phần trăm vẫn tổ chức đám tang ở nhà hay ở chùa, trong khi 30 phần trăm đã chọn nhà tang lễ, theo Hiệp hội của người tiêu dùng. Nhưng trong năm 2007, sự việc trên đã đảo ngược, chỉ còn 28 phần trăm chọn đám tang ở nhà hay ở chùa, và 61 phần trăm chọn dịch vụ nhà tang lễ. Ngoài ra, một số lượng ngày càng tăng của người Nhật đã quyết định hỏa táng người thân của mình mà không tổ chức bất kỳ nghi thức tang lễ nào. Noriyuki Ueda, một nhà nhân chủng học tại Viện Công nghệ Tokyo và một chuyên gia về Phật giáo đã cho biết. “Do đó, các vị Sư và ngôi chùa Phật giáo không còn được tham gia vào các đám tang”, ông Ueda cho biết.

Ông Mori, vị Sư ở đây, nói rằng sau khi chiến tranh đã có một mong muốn cho đám tang ngày càng sang trọng với những Pháp Danh. Những danh hiệu này với cấp bậc cao nhất theo truyền thống được trao cho những người đã dẫn đầu cuộc sống đáng kính, thì bây giờ là một sự mua bán bất kể hành vi trong cuộc sống của một người đã chết như thế nào. “Binh lính, những người đã hy sinh cho đất nước, đặc biệt được ban cho Pháp Danh. Vì vậy sau đó, tất cả mọi người đều muốn có một Pháp Danh, và vì thế giá cả tăng lên đáng kể”, ông Mori nói. “Cuộc sống mọi người được khá giả hơn, do đó, mọi người đều muốn có một Pháp Danh”... “Nhưng điều đó đã tạo cho chúng tôi một hình ảnh xấu,” ông nói thêm rằng giá của một Pháp Danh tại Akita khoảng $3,000, mặc dù đó chỉ là một phần nhỏ so với giá ở Tokyo.

Thật vậy, hình ảnh đó cho thấy sự kinh doanh làm các đám tang và các dịch vụ tưởng niệm được tiến hành. Lệ phí không quy định và được theo quyết định của gia đình, và các thân nhân thường cảm thấy một áp lực không phải nói là khá hào phóng. Tiền được bàn giao trong bao thư, và biên lai thì không có. Các chùa, với tình trạng là một tổ chức tôn giáo, không phải đóng thuế.

Để xóa đi một phần nào hình ảnh xấu này, Kazuma Hayashi - 41 tuổi - một nhà Sư Phật giáo không có một ngôi chùa của riêng mình, cho biết là ông thành lập một công ty, Obohsan.com (obohsan có nghĩa là Sư), ba năm trước tại một vùng ngoại ô Tokyo. Công ty phân phối các vị Sư cúng đám tang và các dịch vụ khác, tách ra khỏi nhà tang lễ và người trung gian khác. Giá cả, ít nhất là một phần ba thấp hơn mức trung bình, được liệt kê rõ ràng trên trang web của công ty. Giảm giá 10 phần trăm cho các thành viên. “Chúng tôi thậm chí còn cấp biên lai,” ông Hayashi nói.

Ông Hayashi cho rằng thay vì tách rời Phật tử Nhật ra khỏi nguồn cội tâm linh của mình, kinh doanh của ông đã thu hút được nhiều người hơn vì giá cả của nó thấp hơn. Các Pháp Danh cao cấp có giá vào khoảng $1,500, một giá quá rẻ.

Ông Hayashi cho biết về những Pháp Danh cao quý nhất: “Ban đầu, tôi biết rằng, đó không phải là tiêu biểu của Phật giáo, nhưng đó là một thương hiệu mà khách hàng của chúng tôi lựa chọn. Một số thực sự muốn nó, vì vậy có nghĩa là có một nhu cầu mạnh mẽ ở đó, và chúng tôi bắt buộc phải đáp ứng điều đó”.

Sau khi xin lỗi cho những lý tưởng Phật giáo lạc lối, ông Hayashi cho biết ông đã bán cho khách hàng của mình Pháp Danh cao quý nhất, với một cảnh báo: “Bạn nên hiểu sự khác biệt giữa việc vào siêu thị mua một túi xách Gucci với chuyên mua một Pháp Danh cao quý”.

Minh Trí - Trần Kim Long (theo Thư Viện Hoa Sen)