CHÙA THẬP THÁP
theo “Di tích danh thắng Bình Định”
Chùa Thập
Tháp là một di tích kiến trúc nghệ thuật thời
Nguyễn, thuộc thôn Vạn Thuận, xã Nhơn Thành,
huyện An Nhơn, do Thiền sư Nguyên Thiều sáng lập
vào năm 1665. Chùa ở vị trí sát mặt thành phía
bắc kinh đô Đồ Bàn cũ và thành Hoàng Đế sau này,
trên một ngọn đồi cây cối rậm rạp, chu vi gần
1km2, trước mặt là ngọn Thiên Bút sơn
hay còn gọi là núi Mò O. Về mặt phong thủy mà
xét đoán, khi chọn hướng để xây dựng, Thiền sư
Nguyên Thiều có lẽ đã lấy núi này làm bức bình
phong che chắn cho mặt chính của chùa. Sau lưng
được bọc bởi chi lưu của sông Côn chạy dọc theo
sườn đồi. Phía bắc là con sông Quai Vạc, xưa gọi
là Bàn Khê, uốn lượn chạy về phía đông, đối diện
với chùa được thiết kế hồ sen rộng chừng 500m2,
bờ xây bằng đá ong.
Đến 1680,
chùa chính thức mới được xây dựng bề thế, với
tên gọi lúc bấy giờ là Di-Đà-Tự. Chất liệu xây
chùa tương truyền dùng gạch của 10 ngọn tháp đổ
của người Chăm nằm ở phía sau đồi Long Bích.
Hiện nay quanh chùa còn thấy dấu vết các nền
tháp, và rải rác còn có một số mảnh đá trang trí.
Phía sau chùa hiện còn có 4 giếng vuông xây bằng
đá ong. Kiến trúc chùa Thập Tháp Di Đà theo hình
chữ khẩu, được chia thành 4 khu vực: chánh điện,
phương trượng, tây đường và đông đường. Các khu
này nối liền với nhau bằng một khoảng sân bên
trong, còn gọi là sân Thiên Tỉnh (giếng trời) có
tác dụng điều chỉnh sánh sáng cho 4 khu kiến
trúc trên.
Trong 4 khu
kiến trúc, Chánh điện là khu được kiến trúc bề
thế nhất, gồm 5 gian bằng gỗ, bên trong là bộ
khung có 4 hàng cột cái, 4 hàng cột quân, 8 cột
con và 16 cột hiên. Bộ sườn kết cấu theo kiểu kẻ
chuyền, ở đầu đỡ thượng lương là trụ lỏng (chày
cối) thô, trang trí họa tiết hoa sen, xếp sách…
Những đoạn trích cấu tạo kiểu giá chiêng, hai
đầu chạm hoa cuộn; ở những điểm như đầu kèo, vật
kê đều được chạm hình rồng cách điệu, nét trơn
uốn lượn trang nhã…
Trong lòng
chánh điện được bài trí các khám thờ; khám chính
chiều cao 5m, bên trên được chạm lưỡng long
tranh châu, hai bên trang trí kiểu long phụng
cách điệu mây là, giữa đề chữ Phúc, phía dưới
khám là đề tài bút sách, tất cả đều được sơn son
thếp vàng. Hai khám thờ trái và phải của khám
chính, cũng được bố cục như vậy, mô típ chạm
khắc cầu kỳ hơn được chạm lộng hai lớp, hình
rồng cuộn xoáy phức tạp, mang dáng dấp của mỹ
thuật thời Lê. Ngoài ra còn có 3 khám thờ khác
nhưng bố cục 3 khám này khá đơn giản không có gì
đặc biệt. Mặt trước hành lang là bộ cửa bàn pha,
được ghép liền với nhau tất cả 14 cánh, trên tạo
song tiện, dưới lấp kín chữ Phúc và hoa văn kỹ
hà. Bên trên ngưỡng là dải ô sen chạy theo rui
cửa chạm bài lệ của Tổ sư Đạo Nguyên có tất cả
24 chữ, các đầu kèo đưa ra đoạn này trang trí
nhẹ nhàng bằng những hoa văn hình rồng, nét
thanh thoát uyển chuyển. Bên ngoài hai đầu hồi
xây gạch, hệ thống cửa cấu tạo đơn giản. Chánh
điện lợp ngói âm dương, mái thẳng, các góc không
cong, bờ nóc chạy thẳng, nay được tạo hình lưỡng
long tranh châu. Kế tiếp sau chánh điện là khu
Phương Trượng, được kiến trúc theo kiểu nam
Trung Quốc, được cải tạo và nâng cấp vào năm
1973, mái ngói âm dương, bên trong kết cấu bộ
sườn gỗ và dạng khám thờ được lắp ráp, chạm trổ
khá đẹp. Khu vực tây đường và đông đường cũng
được kiến trúc giống như phương trượng. Ngoài 4
khu vực trên phía tây còn có một nhà chánh thờ
Cửu Thiên Huyền Nữ, Quan Công, Thập Điện….
Hình thái
kiến trúc chùa Thập Tháp hiện nay là kết quả của
nhiều lần trùng tu, gần đây nhất là vào năm
1997, chùa được nâng cao lên so với mặt bằng cũ
0,60m nhưng khuôn viên kiến trúc vẫn giữ được
nguyên như cũ. Tuy được kết hợp hòa quyện giữa
cái cũ và cái mới, nhìn chung hệ thống liên kết
của chùa Thập Tháp vẫn tuân thủ theo nguyên tắc
truyền thống của kiến trúc Việt Nam - hoàn toàn
dùng mộng, không dùng đinh hoặc lạt buộc.
Ngoài giá
trị về kiến trúc, ở đây còn có nhiều tác phẩm
điêu khắc, hiện vật có giá trị về nhiều mặt còn
được lưu giữ cho đến ngày hôm nay. Mặc dù kiến
trúc mới được làm lại gần đây, nhưng những gì
còn lại ở nơi đây, đã đưa Thập Tháp lên hàng đầu
trong các ngôi chùa có kiến trúc, điêu khắc đẹp
nhất ở vùng Bình Định.
theo
“Di tích danh thắng Bình Định”
|